O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti fakultet: Magistratura bo‘limi Kafedra: Xalqaro turizm va turizm servisi «Himoyaga tavsiya etildi»

3.2-Jadval. Marshrutdagi xizmatlarning xillari va sharoitlari 
Marshrut yo'lini, sharoitini ayniqsa yo'l sharoiti va holatini mavsumlar 
bo'yicha o'zgarib turishini bilmaydigan turoperator va holatini mavsumlar 
bo'yicha o'zgarib turishini bilmaydigan turoperator marshrut davomida ko'plab 
kutilmagan qiyinchiliklarga duch kelib marshrut rejasini buzib qo'yishi mumkin. 
Masalan: shaharlar ichidagi tarixiy obidalar, ziyoragoh joylar va boshqa 
maskanlarga transport turi oilaviy turistlar soniga qarab yengil tanlanadi. Agar 
turist 2-3 kishi bo'lsa, yengil avtomobil, undan ko'proqlari avtobus o'rinlari soni 
bo'yicha tanlanadi. Umuman olganda shahar va tumanlargacha amalga 
oshiriladigan sayyohatlarga transport vositalarini tanlash muammoli emas. 
Chunki shahar va tumanlar orasida yo'llar har holda ishonchli.Agar turistik 
marshrut ekoturizm, sarguzasht turizmi, g'orshunoslik turizmi yoki ovchilik 
turizmi mavzusida bo'lsa, transport vositasi yengil mashinalar o'ta olmaydigan 
yo'l uchun maxsus moslamalar qo'yilgan (JIP, NIVA, UAZ, GAZ-66) 
mashinalar tanlanadi. 
Transport vositalarini ijaraga olishda ham marshrut mavzusiga qarab 
tanlanadi.
Tanlash usullari yuqorida qayd qilindi. E'tibor berish lozimki, turistik 
marshrutga ijaraga olinadigan transport xillari kamida bir necha kun oldin 
shartnoma asosida qabul qilinib, uning texnik sozligini DAN mutaxassis 
xulosasi bo'yicha hujjatlashtirish zarur. 
Transport vositalarini ijaraga olishda esda tutish lozimki, shaharlardan 
chiqishda transport masalasini hal qilish oson kechadi. Chunki, ko'p hollarda 
turistik firmalar yoki mehmonxonalarning ham o'z shaxsiy mashinalari bo'ladi. 
Agarda oilaviy turistlar shaharlar tashqarisiga ayniqsa ekoturizm, ekzotik turizm 

---

82 
arxeologik turizm yoki ovchilik turizmiga chiqishganda mahalliy transport 
turlariga (ot, eshak, tuya, arava) ehtiyoj bo'lishi mumkin. Bunday holatlarda 
turmarshrut ishlab chiquvchi marshrutni o'tkazishdan oldin mahalliy aholi bilan 
ularning transportidan foydalanish haqida kelishuvlarni amalga oshirishi lozim. 
Chunki, mahalliy aholidagi transport turlari ham ijaraga olinadi.
Respublikamizda qish oylari shaharlarda ham, shaharlar tashqarisidagi 
yo'llarda tuman va tabiat manzillariga boriladigan mahalliy yo'llarda ham 
muzlash, erish natijasida loygarchilik holatlari ko'proq uchraydi. Ikkinchidan, 
kuz-qish oylarida ob-havo iliq haroratdan sovuq haroratga qarab tez o'zgaradi. 
Qayd qilinganlarni hisobga olib va turistlarning hayoti xavfsizligini ta'minlash 
maqsadida kuz-qish oylarida turistik marshrutlarda maxsus avtomobil va 
avtobuslardan foydalanish xavfsizliroq bo'lishiga e'tibor berish lozim. 
Transport 
vositalarining 
harakatlanish 
tezligini 
chegaralashda
turoperator yoki marshrutni o'tkazuvchi rahbar to'liq yo'l-transport qoidalariga 
binoan transport boshqaruvini nazorat qilib borishi shart. 
Ovqatlantirish, joylashtirish va dam olish xizmatlari. Oilaviy turistlarni 
joylashtirish shaharlarda muammo emas. Turist yoki turistlarning hoxish-
istaklariga qarab ularni turli darajadagi mehmonxonalarga joylashtirish mumkin. 
Joylashtirish muammolari shahardan uzoq masofalardagi turistik ob'ektlarga 
sayyohatlar 
davomida 
yuzaga 
keladi. 
Respublikamizda 
turizmni 
rivojlantirishdagi eng og'riqli, muammoli masala ham ekoturizm, arxeologik 
turizm, ovchilik turizm kabi turizm turlariga marshrutlar ishlab chiqishda yuzaga 
qalqib chiqadi. O'zbekistonning tabiat mintaqalariga turistik marshrutlar ishlab 
chiqilmayotganligining asosiy sabablari ham bu turistik makonlarda turistlar 
uchun tunash joylarining yo'qligidadir.
Ekoturizm, arxeologik turizm va ovchilik turizmini rivojlantirishni 
rejalashtirar 
ekanmiz 
birinchi 
navbatda 
oilaviy 
turistlarning 
tunashi 
(joylashtirish) sharoitlarini yaratishimiz kerak bo'ladi. Shaharlardan uzoqda 
bo'lgan turizm resurslarida (ekoturizm, rekreatsiya turizmi) oilaviy turistlar 
uchun tunash joylarini hozircha turistik bazalar yoki turistik lagerlar usulida 

---

83 
yaratish 
imkoniyatlari 
mavjud. 
Lekin, 
turizmda 
tadbirkorlikning 
kengaymayotganligidan bunday tunash joylari hozirgacha yaratilmayapti. 
Agarda tabiat bag'ridagi ekoturizm maskanida (resursida) bunday tunash 
joylari yaratilganda edi. Oilaviy turistlarning ham tunash, ham dam olish va 
ovqatlantirish muammolari birdaniga hal qilingan bo'lardi. Bu muammoli 
holatdan chiqishning yagona yo'li ekoturizm, rekreatsiya turizmi yoki ovchilik 
turizmdagi turistik resurslarga marshrut ishlab chiqishda resursga yaqin joydagi 
aholi uylarini ijaraga olish hisoblanadi. Lekin, unutmaslik lozimki, xalqaro 
turistlar har qanday sharoitlarda ham tunab qolavermaydi. Shuning uchun ham 
bunday sharoitlardan mahalliy turizmdagi turistlarni joylashtirishda foydalanish 
mumkin. 
Tabiat landshaftlaridagi turizm maskanlariga (resurslariga) marshrut 
ishlab chiqishdan oldin bunday joylarda turistik bazalar va turistik lagerlar barpo 
qilishga qat'iy ravishda kirishishimiz lozim. Turistik lagerlarni palatkali yoki 
yurta (cho'ponning qora uyi) usulida tezkor vaqtlarda mavsumlarga moslashtirib 
qurish imkoniyatlari juda katta.