O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti fizikaviy kimyo kafedrasi

 
Ushlanish indeksini aniqlash. 
Ma‘lumki, xromatografik ushlanish
indekslari analiz qilinayotgan aralashma komponentlarining muhim
xarakteristikasidir. Xromato-mass-spektrometrik tekshirishlar-ning asosida
komponentlarni gazoxromatografik ajratish yotganligi uchun komponentlarning
ushlanish indekslarini aniqlash ―oddiy‘ xromatografiyadagi kabi amalga 
oshiriladi. 
Ichki standartdan foydalanish. 
Mass-spektrometrning detektor sifatida
qo‗llanilishi ichki standart bilan ishlashni keskin yaxshilaydi. Chunki ―oddiy‖ 
xromatografiyaga nisbatan kam miqdorda standartlardan foydalanish

---

59 
imkoniyatini yaratadi. Misol sifatida uchuvchan birikmalarni tekshirishda
namunali tayyorlash tartibi keltiriladi. 
Efir moyi yoki ekstrakning (5-10 mkl) analiz qilinadigan namunasi atseton 
(500 mkl) bilan aralashtiriladi va n-alkanlarning C
7
, C
8
, ..., C
24
geksindagi 0,1 % 
li eritmasi (100 mkl) qo‗shiladi. Aralashtirilgandan keyin tarkibida massa
buyicha 0,9-2,0% bo‗lgan analiz qilinadigan aralashma va har qaysi alkanning 
≈ 0,001% li eritmasi tayyor bo‗ladi.
Xuddi shunday usulda tayyorlangan eritma har qaysi n-alkanni aralashma 
xromatogrammasidan ularning cho‗qqilarini ishonchli aniqlash va ushlanish
vaqtini aniq o‗lchash hamda ushlanish indeksini hisoblash imkoniyatini
beradi. Misol sifatida terpenli spirtlar aralashmasining n-alkanlar qo‗shilgan
xromato-mass-spektrogramasi keltirilgan. Ko‗rinib turibdiki to‗liq ion tok
rejimida olingan xromatogrammada n-alkanlarning cho‗qqilari etarli darajada
kechik va aralashma komponentlarini analizida xaloqit bermaydi. 
Shu bilan bir vaqtda n-alkanlar uchun xos bo‗lgan m/z =57 ion toki bo‗yicha
olingan xromato-mass-spektrogrammada standartning barcha cho‗qqilarini
aniqlash imkoniyati bo‗ladi.