O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti fizikaviy kimyo kafedrasi

Gidrodistillash.
Ushbu usulning mohiyati suvni o‗simlik namunasi
ishtirokida haydashdan iborat.
Sanoatda ba‘zi hollarda, masalan, atirgul moyini
olishda qo‗llaniladi.
Gidrobug„lidistill sh:
xom ashyo qaynab turgan suv sirtining ustidagi
to‗rga joylashtiriladi, xom ashyo faqat issiq
bug‗ 
 
bilan ta‘sirda bo‗ladi, lekin
suv bilan aloqada bo‗lmaydi. 
Bug„lidistill sh: 
xom ashyo namunasi
 
orqali pastdan beriladigan bug‗
o‗tkaziladi, yuqorida qayd etilgan usullardan farqli ularoq xom ashyo 
namunasining qavati tagida suv bo‗lmaydi.
Bug‗lidistillashning varianti
gidrodiffuziyadir.
Bu usulda suv tepadan
beriladi. Natijada jarayonning o‗tish vaqti bir necha martaga qisqaradi va bug‗
sarfining kamayishida moyning chiqish unumi oshadi. 
Nazariy jihatdan qaralganda yuqorida keltirilgan organik birikmalarni 
suv bug‗i bilan haydash variantlari o‗rtasida hech qanday farq yo‗q. Shunga
qaramasdan amaliyotda qo‗llanilayotgan usulga qarab olingan natijalar orasida
sezilarli farq ko‗zatiladi. Bu farqning sababi shundan iboratki, suv bug‗i bilan
haydashda xom ashyoning suv bug‗i bilan ta‘sirlashishda efir moyining
diffuziyasi va xo‗jayra membranasi orqali suvning o‗tishi natijasida gidroliz,
polimerlanish, termodestruksiya reaksiyalarining o‗tishidir. O‗tadigan
jarayonning xarakteri bo‗yicha yuqorida qayd etilgan ikkinchi va uchinchi
usullar bir-biridan ko‗p farq qilmaydi. Shuning uchun ham keyingi qaydlarda
gidrodistillash va bug‗distillash haqida gap boradi.
Gidrodistillash unchalik ko‗p bo‗lmagan efir moylari namunalarini 
tadqiqotlar maqsadida olishning juda keng tarqalgan usuli. Suv bug‗i bilan
haydashda tarkibida ahamiyatli yoki ahamiyatsiz engil uchuvchan birikmalar 

---

11 
bo‗lgan juda ko‗p miqdorda distillangan suv (florentili yoki florentinli suv hosil 
bo‗ladi. 
Ba‘zi o‗simlik namunalari bug‗ bilan ishlanganda muhim tashkil
etuvchilarning asosiy qismi suv fazada qoladi. Ajratiladigan efir moylari ushbu
komponentlar bilan bog‗langan bo‗lishi mumkin. Ular florentiyli suv bilan
qayta haydaladi yoki faollashtirilgan ko‗mir bilan ishlanadi, yoki organik
erituvchi bilan ekstraksiya qilinadi. Ushbu holat atirgul moyini bug‗ bilan
haydab olishda ko‗zatiladi, chunki atirgul moyining muhim tashkil etuvchisi 
bo‗lgan 
feniletilspirtining ko‗p miqdori suv fazasiga o‗tadi, undan komponent 
ajratib olinadi va komponentlar nisbati tabiiyga yaqin bo‗lsin uchun ajratib olingan 
moyga qo‗shiladi.