O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

3.5. Induksion elektr pechlarida cho‘yan suyuqlantirish 
Induksion 
pechda 
cho‘yan 
suyuqlantirishning 
fizik- 
kimyoviy 
xususiyatlari.
Vagrankalar va yoy pechlaridan farqli o‗laroq, induksion pechlarda 
suyuqlantirish oldingi suyuqlantirishdan qolgan suyuq metallga shixta yuklab olib 
boriladi. Shu sababli, shixtaning qizishi va suyuqlanishi uning komponentlarining 

---

178 
suvuq metallda erishiga bog‗liq. Bunda fazalar orasida massa ko‗chirish va 
issiqlikning faqat qizitishga ernas, balki eritishga ham yutilishi sodir bo‗ladi. 3.20 va 
3.21- rasmlarda 12 t va 6 t li ИЧТ- 12 va ИЧТ- 6 induksion tigel pechlari 
ko‗rsatilgan. 
Tigelning o‗rta qismida temperaturalarning taqsimlanishiga ta‘sir qiladigan 
devor oldi aralashtirish zonasida yuqorigi va pastki konturlar orasida «o‗lik» zona 
yaratilishi hisobiga temperaturaning mahalliy ortishi sodir bo‗ladi (3.22- rasm). 
Yuqori temperaturali zonaning mavjudligi tigel reaksiyasining o‗tishiga ta‘sir 
qiladi: 
< SiO
2
> + [2C] = [Si] + {2CO}. 
(3.60) 
Bu (3.60) reaksiyaning o‗tishi, shuningdek, uglerod va boshqa elementlarning 
erishi — induksion pechda suyuqlantirishning o‗ziga xos xususiyatidir. 
3.7- jadvaldan ko‗rinishicha, uglerodning erishi issiqlikning sezilarli yutilishi, 
kremniyning erishi esa issiqlik ajralishi bilan sodir bo‗ladi. Binobarin, induksion 
pechlarda kam kremniyli shixta materiallaridan foydalanish, undagi kremniy 
miqdorini talab darajasiga ferroqotishmalar yordamida yetkazish energetik jihatdan 
foydalidir. 
3.7- jadval 
Erishning issiqlik effektlari 
Eritgich 
Eriydigan 
komponent 
Entalpiyaning 
o‗zgarishi
ΔH, J/g ∙ atom 
Cho‗yan (3,3% C) 
Po‗lat (0,6% 
C) 
1360 
Cho‗yan (3% C) 
Koks 
11723 
Cho‗yan (3% C) 
ФС-75 
-3893 
Elementlar kuyindisi va futerovkasi kislotali bo‗lgan induksion pechdagi butun 
suyuqlantirish jarayoni tigel reaksiyasining muvozanatda bo‗lishi bilan 
chambarchas bog‗langan. C va Si larning turli temperaturalardagi muvozanat 

---

179 
qiymatlarining diagrammasi 3.5- rasmda keltirilgan. 

---

180 
Davrlar 
Qizdirish va 
suyuqlantirish 
1