|
Induksion vakuum pech
(3.26- g rasm) vakuum- nasosga 2 patrubok
197
yordamida biriktirilgan 1 vakuum kameradan iborat; 3 pechning o‗zi va 4 qolip
kamera ichida joylashgan.
Qayta suyuqlantirish jarayoni
(3.26- h rasm) dastlabki 4 quymani elektr shlak
pechining 3 kristallizatoridagi 2 taglikda qoliplanadigan 1 quymaga qayta
suyuqlantirish yordamida amalga oshiriladi.
198
3.26-rasm.
Po‗lat quyish pechlarining texnologik sxemalari.
DP
199
3.8. Marten pechi va konvertorda po‘lat suyuqlantirish
Marten pechida po‗latni suyuqlantirib olish pechni ishga tayyorlash (zapravka
qilish), shixta yuklash va uni suyuqlantirish, oksidlash (qaynash), o‗ta qizdirish,
me‘yoriga yetkazish va oksidsizlantirish, chiqarishdan tashkil topgan ketma- ket
jarayonlardan iboratdir.
Asosli marten jarayoni.
Pechni ishga tayyorlash futerovkaning shikastlangan,
uchastkalariga asosli o‗tga chidamli materiallarni surib amalga oshiriladi. O‗tga
chidamli material sifatida magnezit va pishi- rilgan dolomitdan foydalaniladi.
Zapravka qilish 10—15 min davom etadi, issiqlik nagruzka maksimal nagruzkaning
70 - 80% ini tashkil qiladi (maksimal issiqlik quvvat pech tagi yuzasining 1 m
2
iga
2,1 · 10
7
kJ/soat to‗g‗ri keladi), butun suyuqlantirish davri ichida o‗rtacha issiqlik
quvvati 1 m
2
ga (1,26—1,47) · 10
7
kJ/soat. Zapravka qilish tuggach, po‗lat
chiqariladigan teshik magnezit kukuni bilan berkitiladi.
Marten pechida po‗lat suyuqlantirishda ishlatiladigan shixta tarkibida 30%
gacha qayta ishlanadigan cho‗yan va 10—15% po‗lat qirindisi, qolgani — po‗lat
temir- tersaklari va shaxsiy ishlab chiqarishdan qaytgan metall bo‗ladi. Shixtani
hisoblashda shu narsaga asoslaniladiki, bunda kremniy miqdori eng kam bo‗lsin (u
me‘yoriga yetkazish va oksidsizlantirishda kiritiladi), marganes miqdori 1% ga
yaqin, uglerod po‗latda talab etilganidan 0,3—0,6% yuqori, fosfor ko‗pi bilan 0,3%,
oltingugurt — 0,05—0,06% gacha bo‗ladi. Shixtada uglerod miqdorining yuqori
bo‗lishi va qayta ishlanadigan cho‗yanning uglerod bilan aniqlanadigan ulushi
normal qaynash, oksidlanish davrida yetarli darajada jadal qaynashni ta‘minlash
uchun zarur.
Metall komponentlarining oksidlanishi shixta qizdirilayotgandayoq boshlanadi,
shixta oksidlovchi atmosfera bilan kontaktlashadi. Bunda (1.16) — (1.27)
reaksiyalar sodir bo‗ladi. Shixta bilan birgalikda ohaktosh yuklanadi. Pech tagiga
dastlab umumiy massadan 10—25% miqdorida yengil vaznli sof temir- tersak,
so‗ngra ohaktosh (yoki boksit) beriladi, jami massa 20 minut davomida qizdiriladi,
shundan keyin cho‗yan yuklanadi. Shunday qilib, yuklash qisman qizdirishga to‗g‗ri
keladi. Yuklashning davom etish muddati pechning sig‗imiga bog‗liq. Quyim
200
massasi 60 t bo‗lgan pech uchun vaqt 1 dan 3 soatgachani tashkil qiladi. Bunda
yuklash operatsiyasi qancha tez bajarilsa, umuman 8—10 soat davom etadigan
umumiy suyuqlantirish vaqti shuncha kam bo‗ladi. Ulardan 3 soatga yaqini yuklash,
qizdirish va suyuqlantirishdan tashqari barcha davrlarga sarflanadi. Shu sababdan,
qizdirish va suyuqlantirishni jadal, to‗la issiqlik quvvatida olib borish kerak.
Suyuqlantirish jarayonini tezlashtirish uchun havo kislorod bilan boyitiladi. Buning
uchun gumbazli yoqilg‗i- kislorod gorelkalaridan foydalaniladi yoki mahalliy
konvertor zonalarini yaratib, jarayonni jadallashtirish uchun pechga bevosita
kislorod kiritiladi. Konvertor zonalarida suyuqlantirilgan metall (1.16), (1.19),
(1.22) va (1.25) reaksiyalar bo‗yicha reaksiyaga kirishadi.
Suyuqlantirish tugagach, po‗lat ekspress- analiz qilinadi. Agar uglerod yetarli
bo‗lmasa, unda pechga qayta ishlanadigan cho‗yan kiritiladi. Bu davrda shlak aktiv
bo‗lib (tarkibida ko‗p temir oksidlari bo‗lishi kerak), asosliligi — 1,5—2,5 ga teng.
Bunday shlak yaratish uchun 4—9% ohaktosh, 1,5% ga yaqin boksit va 2% temir
rudasidan foydalaniladi. Agar shlak navbatdagi suyuqlantirish davri sharoitlarini
qoniqtirmasa, uni nasos bilan qisman yoki to‗la so‗rib olib va yangi shlak hosil qilib
korrektirovka qilinadi.
Masalan, (1.31) — (1.33) reaksiyalarga muvofiq defosforatsiyalash uchun
shlakning tarkibida FeO va CaO lar miqdori juda ko‗p bo‗lishi zarur, buning uchun
temir rudasi kiritiladi. Defosforatsiya uglerod oksidlanish davrining boshlanishi
(qaynash)ga to‗g‗ri keladi. Qaynash qanchalik jadal bo‗lsa, defosforatsiya
shunchalik yaxshi o‗tadi. U 1 soatga yaqin davom etadi. Bu suyuqlantirish davrining
oxirida fosfor miqdori 0,025% gacha pasayadi. (CaO)
4
P
2
O
5
bilan boyitilgan shlak
so‗rib olinadi va pechga qaytadan ohak va boksit qo‗shiladi.
Yangi shlakni hosil qilish ham bir soatga yaqin davom etadi. Qaynash
kiritilayotgan ruda kislorodi yoki gaz fazasidan kislorodning shlak orqali uzatilishi
hisobiga sodir bo‗ladi. Yangi shlak hosil qilish tugagach, ruda kiritilmasdan sodir
bo‗ladigan sof qaynash deb ataluvchi qaynash boshlanadi. Bunda shlakdan asta-
sekin temir ikki oksidi ishlab chiqiladi, desulfuratsiya uchun sharoitlar yaratiladi,
shlakning asosliligi 2,2—3,5 ga yetadi va (1.34) — (1.35) reaksiyalar keta
201
boshlaydi. Ularning ketishi uchun eng qulay sharoitlar oksidsizlanish davri boshida
yuzaga keladi, u ikki bosqichda bajariladi.
Birinchi bosqichda uglerodning berilgan miqdoriga erishgach, vannada
0,1—0,17% Si bo‗lishi hisobidan pechga silikomarganes yoki ferrosilitsiy kiritiladi.
Bu oksidsizlantirish bosqichini ferromarganes yordamida ham bajarish mumkin.
Ushbu holda ferromarganes shunday hisobdan kiritiladiki, bunda marganes miqdori
suyuqlantirib olinadigan po‗lat markasi uchun quyi chegaraga teng bo‗lishi kerak.
Ferroqotishmalar bilan oksidsizlantirish po‗latning kimyoviy tarkibini talab
etiladigan darajagacha yetkazish bilan birgalikda bajariladi. Legirlangan po‗latlarni
suyuqlantirishda legirlovchi komponentlarning bir qismi, masalan, nikel shixta bilan
kiritiladi. Ferroxrom ko‗rinishidagi xrom birinchi oksidsizlantirish bosqichidan
keyin me‘yoriga yetkazishda; ferromolibden deformatsiyalash va shlak hosil qilish
davrida; marganes esa birinchi oksidsizlantirish bosqichidan keyin kiritiladi.
Ikkinchi oksidsizlantirish bosqichi po‗lat kovshga chiqarilayotgan vaqtda
bajariladi. Shu maqsadda tarnovga maydalangan ФС 75 ferrosilitsiy beriladi. Uzil-
kesil oksidsizlantirish uchun kovshga 0,8—1 kg/t miqdorida aluminiy kiritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
