|
a)
b)
v)
94
15.1-Jadval
Shponkaning nuqsonlari va ta‘mirlash usullari
Nuqson
Ta‘mirlash usuli
Shponkani ezilishi,
qirqilib tushishi.
Val
shponkasi
pazining
ezilishi
yoki yeyilishi.
Gupchak shponkasi
pazining
ezilishi
yoki yeyilishi.
Shponka val pazi bo‘yicha moslash uchun 0,1-0,2mm quyim
qoldirilgan yangi shponkaga almashtiriladi.
Navbatdagi standart o‘lchamli shponka uchun paz ishlanadi
va
pog‘onali
shponka
o‘rnatiladi (oddiy shponka
o‘rnatiladigan bo‘lsa, gupchak pazi ham kengaytiriladi).
Eski paz payvandlab berkitiladi va eskisiga nisbatan 90-120
0
burchak ostida yangi paz ochiladi.
Yeyilgan pazga metall suyuqlantirilib qoplanadi va yangi paz
ishlanadi (muhim bo‘lmagan birikmalar uchun)
O‘yish dastogihida yoki qo‘lda shponka uchun navbatdagi
standart o‘lchamli paz ishlanadi. Qo‘lda paz ochishda dastlab
pazning tubi egovlanadi (gupchak o‘qiga parallel tarzda yoki
ponasimon shponkaga nisbatan 1:100 qiyalik bilan), keyin
diametral tekislikka simmetrikligini ta‘minlangan holda
pazning yon tomonlari egovlanadi.
15.2- rasm. Silindrik (a) va globoid (b) chervyakli uzatmalar.
b)
a)
95
Chervyak materiallari: 15X, 20X, 12XN3A, 18XGG, 20XF va boshqa
markadagi sementitlanadigan po‘latlar va o‘rtacha uglerodli po‘latlar 45, 40X,
38XGN, 40XN. Toblangan chervyak qattiqligi HRC = 50-63 gacha.
15.2- Jadval.
Chervyak g‘ildiraklarning materiallari sirpanish tezligiga qarab olinadi
Sirpanish tezligi, V
s
, m/s
Materiali
6 – 25
12 gacha
8 gacha
2 gacha
BrOF 10-1; BrOF – 10
BrOSS 6-3-3; BrOSS 5-5-5; BrSuN 7-2
BrAJ 9-4; BrAJ 10-4-4; BrAJMs 10-3-15
SCh 10; SCh 15; SCh 20
Eslatma:
cos
10
6
4
1
1
=
n
d
V
s
,
bu yerda
q
z
arctg
1
=
z
1
– chervyakning kirishlari soni;
q
– chervyak diametrining koeffitsiyenti.
Chervyakli uzatmalar detallarining nuqsonlari: chervyakli g‘ildirak tishlari
ish sirtlarining va chervyak o‘ramalarining yeyilishi, tirnalishi, g‘ildirak
tishlarining uvalanishi yoki sinishi, o‘tkazish sirtlarining yeyilishi, chervyak vali
yoki g‘ildirak tayanch bo‘yinlarining darz ketishi, yeyilishi. Tishlarning uzunligi
bo‘yicha notekis yeyilishiga g‘ildirakning o‘rta tekisligi chervyakning tekisligiga
mos kelmasligi sabab bo‘ladi. O‘tqazish joylarining yoki vallar tayanchlarining
yeyilishi chervyak yoki g‘ildirakda bo‘ylama lyuft paydo bo‘lishiga olib keladi.
Mexanizmda bronza changi borligi, moyning yo‘qligi yoki kamligi oqibatida
g‘ildirak tishlarining jadal yeyilayotganini bildiradi.
Yeyilgan chervyak va chervyakli g‘ildirak yangisiga almashtiriladi. Yig‘ma
konstruksiyadagi g‘ildirakda tishli gardish o‘rib chiqariladi va halka presslab
o‘rnatiladi, keyin bu halqada tishlar qirqiladi. Tishlarning faqat bir tomoni yeyilgan
96
bo‘lsa, g‘ildirak boshqa tomoni bilan o‘girib qo‘yiladi. Boshqa nuqsonalarni
bartaraf etish usullari yuqorida ko‘rildi.
Nazorat savollari:
1.
Tishli uzatmalarni turlarini aytib o‘ting.
2.
Tishli g‘ildiraklarda qaysi materiallar ishlatiladi?
3.
Tishli g‘ildiraklardagi bir yoki ikki tish singanda qaysi ta‘mirlash
texnologiyasini taklif etiladi?
4.
Katta g‘ildirak tugunidagi darzlarni qaysi yo‘l bilan yo‘qotiladi?
5.
Tishli g‘ildiraklarni ta‘mirlashda qachon bandaj yoki siquvchi ishlatiladi?
6.
Chervyakli uzatmalarni nuqsonalari va uni ta‘mirlash texnologiyasi nimadan
iborat?
16. ZANJIRLI VA TASMALI UZATMALAR DETALLARINI TA‘MIRLASH
Zanjirli uzatmalar detallarini ta‘mirlash.
Zanjirli uzatmalar yuritmali, yuk tashuvchi va tortuvchi elementlar
ko‘rinishida qo‘llaniladi. Zanjirli uzatmalar tarmoq mashinalarda keng qo‘llaniladi.
Zanjirli uzatmalar valga o‘rnatilgan tishli g‘ildirak va o‘zaro bir - birilari bilan
yulduzchalar orqali birlashtirilgan uzatmadan tashkil topgan bo‘lib ular
kontruksiyasi bo‘yicha tishli va rolikli uzatmalarga bo‘linadi (16.1- rasm).
Tishli uzatmalar katta aylanish tezligiga ega bo‘lgan uzatmalarda
qo‘llaniladi. Zanjir qadami yulduzcha yoki tishli g‘ildirak qadamiga mos kelish
kerak, aks holda zanjir zvenolari tishlaridan sakrab o‘tib, zanjirning sinishi yoki
uzilishiga olib keladi.
Zanjirli uzatma yulduzchalar bilan o‘zaro ta‘sirda shariklar yeyilishi, o‘qlar
va vtulkalar yeyilishi, zanjirlarning uzilishi mumkin. Ko‘pincha zanjirlarning
yeyilishi bir tezlikda bo‘lib, bu holda zanjirlar yangisiga almashtiriladi. Vtulkalar
yeylilganda, yani plastinkalar taranglashmasa, ular yangisiga almashtiriladi.
97
16.1-rasm.Zanjirli uzatmalar;
a-rolikli; b-tishli; v-vtulkali-rolikli.
Valik va valik orasidagi sharnirlar yeyilsa, plastina teshiklariga o‘tqazish
taminlanmaydi (vtulka va valiklar aylanib ketadi va plastinalar teshiklari yeyiladi
va qadamning oshishiga olib keladi).
Zanjir zvenolari va qadamini nazorat qilishda tozalangan benzin, aseton va
uni quritish bilan amalga oshirilib, quyidagi formula yordamida amalga oshiriladi:
Q
o‘lch
= 0,08 t
2
Ikki qatorli vtulkali zanjirlar uchun
Do'stlaringiz bilan baham: | 
