O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

34-rasm. Josuslik jinoyatining xususiyatlari
Qo’poruvchilik 
(161-modda) 
jinoyatining 
ob’ekti 
O’zbekiston 
Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy va mudofaa tizimidir. Qo’poruvchilik 
mamlakat iqtisodiy strukturasiga zarar yetkazish hamda odamlar orasida qo’rquv 
va talvasani vujudga keltirish uchun zavod, korxonalar, jamoatchilik 
foydalanishidagi inshootlarga zarar yetkaziladi yoki qo’poruvchilik harakati 
natijasida yo’q qilinadi.
Jinoyat davlat organlari faoliyatiga zarar yetkazish, ijtimoiy-siyosiy 
vaziyatni beqarorlashtirish yoki iqtisodiyotga putur yetkazish maqsadlarini 
ko’zlaydi. Asosan davlatimiz kelajagini ko’ra olmaydigan tashqi va ichki dushman 
kuchlar tomonidan odamlarni qirib yuborish, aholi salomatligi ziyon yetkazish, 
mulkiga shikast yetkazish yoki nobud qilish shaklida amalga oshiriladi.
Davlat sirini oshkor qilish jinoyati bunday ma’lumotlar ishonib topshirilgan 
yoki xizmati, kasb faoliyati yuzasidan ulardan xabardor bo’lgan shaxs tomonidan 
sodir etiladi. Ma’lumotlar davlat siri ekanligi to’g’risida xabardor bo’lmagan, 
JOSUSLIK
Jinoyatning chet el fuqarosi yoki 
fuqaroligi bo’lmagan shaxs 
tomonidan sodir etilishi 
Davlat siri hisoblanuvchi 
ma’lumotlarni qo’lga 
kiritish, yig’ish, saqlash 
Ma’lumotlarni chet el davlati, chet el 
tashkiloti yoki ularning agenturasiga 
yetkazish 
Chet el razvedkasi topshirig’i
bo’yicha O’zbekistonga zarar 
yetkazishda foydalanish 
maqsadida boshqa 
ma’lumotlarni yig’ish yoki 
yetkazish 

---

247 
xabardor bo’lishi mumkin ham bo’lmagan shaxslar ushbu jinoyatning sub’ekti 
bo’lmaydi. Davlat sirini oshkor qilish odamlar orasida, ommaviy axborot 
vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda, ma’ruza va yig’ilishlarda oshkor qilinishi 
jinoyatni tamom bo’lgan deb hisoblanishi uchun asos bo’ladi. Jinoyat qasd yoki 
ehtiyotsizlik tufayli kelib chiqishi mumkin. Agar jinoyatning sodir etilishi 
natijasida og’ir oqibatlar kelib chiqsa, jinoyatning og’irlashuvi yuz berib, 162-
moddaning II qismida nazarda tutilgan sanktsiyalar qo’llaniladi.
Davlat siri yoki harbiy sir hisoblangan hujjatlarni yo’qotish (163-modda) 
jinoyati davlat sirini oshkor qilishdan farq qiladi. Bu o’z-o’ziga ishonish yoki 
beparvolik shaklidagi ehtiyotsizlikdan kelib chiqadi. Jinoyat davlat siri yoki harbiy 
sirni ifoda etuvchi hujjat hamda ashyo yoki modda haqidagi ma’lumotning 
yo’qotilishi natijasida yuz beradi. Jinoyatning sub’ekti xizmati, kasb faoliyati 
yuzasidan ulardan xabardor bo’lgan shaxs bo’ladi. Og’ir oqibatlar keltirib 
chiqarilishi jinoyatni og’irlashtiradi. Og’ir oqibat ma’lumotlarni chet el 
agenturasiga ma’lum bo’lib qolishi bilan izohlanadi.