O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

O’zbekiston Respublikasiga qarshi jinoyatlar
Davlatga xoinlik qilish, O’zbekiston Prezidentiga va konstitutsiyaviy 
tuzumiga tajovuz qilish, josuslik, qo’poruvchilik, davlat sirini oshkor qilish, davlat 
siri yoki harbiy sir hisoblangan hujjatlarni yo’qotish jinoyatlarining ob’ekti 
O’zbekiston Respublikasining xavfsizligidir. Mazkur jinoyatlarning sub’ektini 16 
yoshga to’lgan fuqarolar tashkil etadi.
Davlatga xoinlik qilish jinoyati qasddan sodir etiluvchi qilmish bo’lib, 
mamlakat 
fuqarosi 
tomonidan 
bajariladi. 
Xoinlik 
qilish 
O’zbekiston 
Respublikasining suvereniteti, hududiy daxlsizligi, xavfsizligi, mudofaa salohiyati 
va iqtisodiyotiga zarar yetkazishga olib keladi. Mamlakat suvereniteti uning 
mustaqilligini anglatadi. Mudofaa salohiyati harbiy tizim qudrati, kurolli kuchlar 
tarkibi, harbiy texnika va uning ta’minoti kabi omillar bilan o’lchanadi. Sotqinlik 
chet el davlati, tashkilotlari, razvedkachilariga davlat sirini yetkazish yoki 
mamlakatimizga qarshi dushmanlik faoliyatiga yordam ko’rsatish yo’li bilan 
amalga oshiriladi.

---

245 
Davlatga xoinlik qilish josuslik jinoyatiga o’xshab ketadi. Ularning bir-
biridan farq qiladigan jihati sub’ekti ko’rinadi. Josuslik chet el fuqarosi tomonidan 
amalga oshiriladi. Davlatga xoinlik qilish mamlakat fuqarosining ishidir. Boshqa 
jinoyatlardagi kabi ushbu jinoyatlarda ham aybini bo’yniga olib arz qilish, 
qilmishidan chin ko’ngildan pushaymon bo’lish, jinoyatning ochilishiga yordam 
berish holatlari uchun javobgarlikdan va jazodan ozod qilish nazarda tutiladi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining shaxsi daxlsiz hisoblanib, uning 
hayoti, sog’lig’i, sha’ni qonunga muvofiq himoya qilinadi. Jinoyat kodeksining 
158-moddasida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti hayotiga tajovuz qilish, uning 
badaniga qasddan shikast yetkazish, omma oldida yoki ijtimoiy tarmoqlar hamda 
matbuot orqali haqorat qilish, tuhmat qilish ta’qiqlanishi sanktsiyalangan. Agar 
tajovuz qiluvchi Prezidentni hayotdan mahrum qilsa, jinoyat 97-modda bilan 
kvalifikatsiyalanadi.
O’zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumiga tajovuz qilish 
jinoyatining ob’ekti davlat suvereniteti, hududining bo’linmasligi hamda mamlakat 
xavfsizligidir. Jinoyatning amalga oshirilishi quyidagi harakatlarni sodir etilishiga 
bog’liq: 

amaldagi davlat tuzumini Konstitutsiyaga xilof ravishda o’zgartirish; 

hokimiyatni bosib olish; 

qonuniy saylangan yoki tayinlangan vakillarni hokimiyatdan 
chetlatish; 

mamlakat hududiy yaxlitligini buzishga ochiqdan-ochiq da’vat qilish, 
shuningdek bunday 
mazmunli materiallarni tarqatish uchun 
tayyorlash, saqlash va tarqatish. 
Mamlakat konstitutsiyaviy tuzumiga tajovuz qilish jinoyatining ob’ektiv 
tomoni ushbu holatlar bilan tugamaydi. Davlat hokimiyati organlarining qonuniy 
faoliyatiga to’sqinlik qilish, ularga parallel hokimiyat tuzilmalarini yaratishga 
urinish, bunday tuzilmalar yaratilgan holatlarda ularni tarqatib yuborish 
to’g’risidagi qarorlarni belgilangan muddatlarda bajarmaganlik, shuningdek davlat 

---

246 
hokimiyatini bosib olish yoki konstitutsiyaviy tuzumni ag’darib tashlash uchun 
fitna uyushtirish holatlari sodir etilganlik uchun ham 159-modda sanktsiyalarida 
nazarda tutilgan jazolar qo’llaniladi. 
Josuslik jinoyati O’zbekiston Respublikasi bo’lmagan shaxs tomonidan sodir 
etiluvchi jinoyat hisoblanib, uning o’z xususiyatlari mavjud.