232
tutilgan bo’lib, unga ko’ra shaxs aliment to’lovlari bo’yicha qarzlarni to’liq to’lasa,
javobgarlik bekor qilinadi.
Bolani almashtirib qo’yish jinoyatining alohida xususiyati uning tamagirlik
va boshqa past niyatlarda amalga oshirilishida namoyon bo’lib, sub’ekti
tug’ruqxona, chaqaloqlar uyi yoki shu sohada ishlovchi xodim bo’lishi mumkin.
Bolani almashtirib qo’yish va farzandlikka olish sirining oshkor qilinishi oila va
yoshlarning kelajagiga salbiy ta’sir o’tkazishi mumkin bo’lgan ijtimoiy xavfli
qilmishlar sanaladi. Farzandlikka olish sirining oshkor qilinishi sub’ekti har
qanday odam, xatto er-xotindan biri bo’lishi ham mumkin.
Nikoh yoshi to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish jinoyat qonunchiligiga
ma’muriy jazo qo’llanilganidan keyin vujudga keluvchi jinoyat sifatida kirgan.
Mazkur jinoyat uch qismdan tashkil topgan. Har uchala
qismda ham jinoyatning
jabrlanuvchisi sifatida qonun bilan belgilangan nikoh yoshiga yetmagan shaxs
nazarda tutilgan. Nikoh yoshiga yetmagan shaxs bilan nikoh munosabatlariga
kirishish holati birinchi qismdan o’rin olgan. Bunda oila huquqi bilan belgilangan
yoshga yetmagan shaxs bilan birgalikda oila qurish ta’qiqlangan.
Ikkinchi va uchinchi qismlarida nikoh yoshiga yetmagan shaxsni erga berish
yoki uylantirish hamda bunday yoshni nikohlash bilan bog’liq holatlar o’rin olgan
bo’lib, aybdorlarga ma’muriy jazo qo’llanilganidan keyin jinoiy javobgarlik
belgilanadi. Jinoyatdan anglashiladigan narsa shuki,
nikoh yoshiga yetmagan
shaxslar ham jinsiy erkinlik huquqiga ega bo’lib, unga ota-onasi yoki ularning
o’rnini bosuvchi shaxslar ham daxl qila olmaydilar.
Ko’p xotinli bo’lish jinoyati ko’pchilikda tushunmovchilik va buni xato
anglash bilan namoyon bo’ladi. 126-moddada ikki yoki undan ortiq xotin bilan
(ikki yoki undan ortiq er bilan ham) umumiy ro’zg’or asosida er-xotin bo’lib
yashash jinoyat ekanligi o’rnatilgan. Bu yerda ajratib olishimiz zarur bo’lgan jihat
shundaki, umumiy ro’zg’or oila mablag’lari, mol-mulk, oddiyroq aytganda qozon-
tovoq birligini anglatadi. Agar erkak yonma-yon hovli yoki ko’p qavatli uy
kvartirasida alohida-alohida
yashovchi ayollar bilan yashab, har ikki ayolning
ro’zg’ori bir-birinikidan xoli bo’lsa, jinoyat tarkibi mavjud bo’lmaydi. Ba’zan
233
“falonchini qishloqda birinchi xotini, shaharning falon qismida ikkinchi xotini
yashaydi”, qabilidagi so’zlarni eshitganmiz. Bu holat amalda bo’lganda ham ko’p
xotinli bo’lish jinoyatining tarkibi kelib chiqmaydi.
Voyaga yetmagan shaxsni g’ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb qilish va
tilanchilik qilish jinoyatlari uchun avval ma’muriy javobgarlik va jazo qo’llanilishi
talab etiladi. Voyaga yetmagan shaxsni g’ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb qilish
bunday shaxslar spirtli ichimlik, giyovandlik yoki psixotrop hisoblanmagan vosita
va moddalarni iste’mol qilishga kattalar tomonidan o’rgatilishida ko’rinadi.
Tilanchilik qilish (127
1
-modda) jinoyati ham bunday
ishga voyaga yetmaganlarni
jalb qilishni ta’qiqlaydi.
16 yoshga to’lmagan shaxs bilan jinsiy aloqa qilish hamda 16 yoshga
to’lmagan shaxsga nisbatan uyatsiz-buzuq harakatlar qilish jinoyatlari
jabrlanuvchilari ushbu yoshga to’lmaganlar bo’lib, bunday harakatlarga ularning
xohishi bor yoki yo’qligi jinoyatni tugallangan deb hisoblash uchun ahamiyatga
ega emas. Bunda aybdor uning 16 yoshga yetmaganligini
bilishi yoki shuni
anglashi asos bo’ladi. 16 yoshga to’lmagan shaxs jinsiy aloqa qilishga mayli
borligi yoki uyatsiz-buzuq harakatlar qilishni so’rab murojaat qilishi aybdorni
javobgarlikdan ozod qilmaydi.
Qo’shmachilik qilish yoki fohishaxona saqlash jinoyati bir-biridan ajralib
turadigan ikki holatdan iborat bo’ladi. Fohishaxona mijozlarning jinsiy aloqa
qilishi uchun va uzoq vaqt foydalanishga mo’ljallangan,
buning uchun alohida
jihozlangan joydir. Mijozlarning muntazam kelib-ketishi fohishaxonaning zaruriy
belgisidir. Qo’shmachilik o’zining sub’ektiv tomoni bilan ajralib turadi. U g’arazli
Do'stlaringiz bilan baham: