Topshiriq
Bir kishi o’z tanishidan bergan qarzini so’rab bordi. Tanishi hozir pulni
berolmasligini aytgach, uyiga qaytayotib yo’lda alam bilan aroq uchdi. Mast
holatida mashinasini boshqarayotib, yo’ldagi simyog’ochga urildi hamda voqea
joyida o’ldi. Uning xotini bunda erining qarz olgan tanishini ayblab, jazolash
uchun uni sudga berdi.
- Voqeani tahlil qiling va baho bering
234
va past niyatlarda ma’lum bir shaxslarni jinsiy aloqa qilishlariga xizmat
ko’rsatilishida ifodalanadi.
Fohishaxona ochilib, mijozlarga xizmat ko’rsatish boshlangandan boshlab
jinoyat tugallangan hisoblanadi. Agar ishqiy harakat uchun xona berilsa, bu
jarayon g’arazli va past niyatlarda hamda muntazam bo’lmasa, qilmish jinoyat
hisoblanmaydi.
Moddiy madaniy meros ob’ektlarini nobud qilish, buzish yoki ularga shikast
yetkazish, inson a’zolari yoki to’qimalarini ajratib olish hamda qabrni tahqirlash
ma’naviy-axloqiy qadriyatlarga qarshi qaratilgan jinoyatlar toifasiga kiradi.
Shaxsning ozodligi, sha’ni va qadr-qimmatiga hamda fuqarolarning
huquq va erkinliklariga qarshi jinoyatlar
Ozodlik insonning jismoniy, mulkiy, mafkuraviy, ma’naviy, huquqiy va
boshqa jihatlar bo’yicha mustaqilligi hamda erkinligida namoyon bo’luvchi
holatdir. Shaxsning sha’ni uning o’ziga bergan bahosi va o’zining jamiyatda tutgan
o’rni haqidagi xulosasida ifodalanuvchi tushunchadir. Shaxsning qadr-qimmati
jamiyatning mazkur shaxsga bergan bahosi va odamlar orasidagi tutgan o’rni bilan
anglashiluvchi tushuncha sanaladi.
Jinoyat qonunchiligida shaxs ozodligi, sha’ni va qadr-qimmatiga qarshi
qaratilgan jinoyatlar odam savdosi, ayolni erga tegishga majbur qilish yoki erga
tegishiga to’sqinlik qilish, odam o’g’irlash, zo’rlik ishlatib g’ayriqonuniy ravishda
ozodlikdan mahrum qilish, tuhmat va haqorat qilish jinoyatlaridan iboratdir.
Ayolni erga tegishga majbur qilish yoki erga tegishiga to’sqinlik qilish,
shuningdek tuhmat va haqorat qilish jinoyatlarining I va II qismlaridagi yengilroq
shakli uchun javobgarlik JPKning 325-moddasiga ko’ra, jabrlanuvchining arizasi
asosida kelib chiqadi. Agar jabrlanuvchi bunday holat uchun o’z sha’ni va qadr-
qimmatiga zarar yetkazmaydi deb hisoblasa, ariza bermaydi va qilmish uchun
jinoyat ishi qo’zg’atilmaydi.
Odam savdosi, odam o’g’irlash va zo’rlik ishlatib g’ayriqonuniy ravishda
ozodlikdan mahrum qilish jinoyatlari ancha og’ir oqibatlar keltirib chiqarishi bilan
235
ahamiyatlidir. Xususan, odam savdosi shaxsni olish-sotish, shahvoniy yoki boshqa
maqsadlarda foydalanish uchun yollash, tashish, topshirish, yashirish yoki qabul
qilish orqali amalga oshiriladi. Bu o’z navbatida jinsiy erkinlikka qarshi qaratilgan
jinoyatlarning kelib chiqishiga ham sababchi bo’ladi.
Odam savdosi bilan bog’liq alomatlar mavjud bo’lmagan holda uni
o’g’irlash 137-modda bilan ta’qiqlangan jinoyatni keltirib chiqaradi. Odam savdosi
va odam o’g’irlash jinoyatini sodir etishda 16 yoshga to’lgan har qanday shaxs
jinoyat sub’ekti bo’ladi.
Zo’rlik ishlatib boshqa bir shaxsni g’ayriqonuniy ravishda ozodlikdan
mahrum qilish shaxsning ozodligiga qarshi qaratilgan jinoyat bo’lib, u sud hukmi
bilan ozodlikdan mahrum qilish jazosidan farq qiladi. Chunki birinchi holat jinoyat
holati bo’lsa, ikkinchisi jazo holatini anglatadi. Jinoyatni sodir etish jabrlanuvchini
o’zi istamagan joyda bandi qilish, o’zi istagan joyda bo’lish huquqidan mahrum
etishda ifodalanadi. Agar bunday holat mansabdorlik bilan bog’liq bo’lsa,
mansabdor shaxsning harakati JKning 205, 206 va 234-moddalaridan biri bilan
kvalifikatsiya qilinadi.
Tuhmat jinoyati bilan shaxs bila turib boshqa shaxsni sharmanda qiluvchi
uydirma tarqatishda ayblaniladi. Bunda tarqatilgan ma’lumot real asosga ega
bo’lmasligi, g’arazli niyatlarda amalga oshirilishi hamda jamoa o’rtasida
ommalashgan holda tarqalishi majburiy shart sanaladi. Haqorat qilish jinoyati
shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini qasddan tahqirlashda namoyon bo’ladi.
Tahqirlovchi ma’lumot axloqiy me’yorlarga mos kelmasligi, shaxsni kamsitishga
qaratilishi qilmishni huquqbuzarlik sifatida topilishiga asos bo’ladi.
Tuhmat va haqorat qilish jinoyatlari sodir etilganligi og’ir oqibatlar keltirib
chiqarmasa va og’irlashtiruvchi holatlarda amalga oshirilmagan bo’lsa, harakat
uchun avval ma’muriy jazo choralari qo’llaniladi. Ushbu harakatlar nashr qilish
yoki ko’paytirilgan matnda yoxud ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy
tarmoqlarda tarqatilsa hamda og’irlashtiruvchi holatlarda amalga oshirilsa, jinoiy
javobgarlik to’g’ridan-to’g’ri kelib chiqadi.
236
Do'stlaringiz bilan baham: |