oila boshi, bir kecha erkaklar uyida yotsa, ikkinchi kecha o'z uyida yotadi, o'z vaqtining bir qismini
umumiy urug' ishlariga sarflasa, ikkinchi qismini oilasiga ajratadi. N.A. Butinov ta'rificha, Yangi
Gvineyadagi Maklay sohilida o'tkazilgan initsiatsiya tantanalari 10-15
yilda bir marta nishonlanib,
hayotga yangi mehnatkash avlod kirib kelganligini namoyish qiladi. Mazkur marosimni
nishonlashdan maqsad o'spirinlarni oilasidan ajratib urug' a'zoligiga o'tkazibgina qolmay, balki eng
muhimi ularni uylanib, yangi oila va uyga ega bo'lgandan keyin ham erkaklar uyida saqlab
qolishdan iboratdir. «Bunday marosimlar, — deb xulosa qiladi muallif, ikki vazifani bajaradi.
Birinchidan - oiladan begonalashti-rish har bir erkak tomonidan individual
holatda turli udumlar
orqali (badanini «ayollar sarqiti»dan tozalash, ona qonidan qutulish uchun burundan qon oqizish,
tilni sal kesish, xatna qilish odatlari) amalga oshiriladi. Ikkinchidan - urug'ga mustahkam bog'lanish
ayollardan maxfiy saqlangan urug'ning muqaddas joyi erkaklar uyida, butun urug'doshlar
tomonidan jamoaviy holatda yilda bir necha marta o'tkaziladigan ayol va bolalar ishtirok
qilmaydigan urug'chilik bayramlari orqali namoyish qilinadi».
Melaneziyada patriarxal quldorlik paydo bo'lgan. Qullar harbiy asirlar hisobiga to'ldirilgan.
Patriarxal tipdagi juft nikoh uncha mustahkam bo'lmagan. Butun jamoa ishlarini belgilab va
boshqarib turuvchi qavmu qarindoshlik munosabatlari ancha o'zgargan, katta qalin to'lash,
ko'pxotinlik paydo bo'lgan. Gvineyaga borgan Ya. Volnevich so'nggi o'n yillikda kelin bahosi o'n
hissa oshganligi tufayli boy tabaqadagilar bir necha xotin olishga qodir bo'lib, kambag'al yigitlarga
uylanish qiyinlashganligini qayd qiladi. Oqibatda poligam nikoh kuchaygan.
Eri o'lganda
xotini ancha vaqt motam tutgan, keyin erining jasadini qabrdan kovlab olib
ariqda yuvgan, kalla suyagini maxsus to'r xaltaga solib o'zi bilan olib yurgan. Kukuku qabilasida
kishi o'lgandan keyin jasadni uyda maxsus ustunga yotqizib bir oycha dudlatib quritganlar, so'ng
chiptaga o'rab qabristonga eltib qo'ygan-lar. Motam belgisi sifatida erining kalla suyagi yoki ba'zan
bir skelet suyagini taqib yurish umrining oxirigacha cho'zilishgan hollari kuzatilgan. Faqat
qaynog'asi yoki qaynisining ruxsati bilan beva ayol motamni tugatib,
yangi turmush qurishi
mumkin bo'lgan. Ilgari ayrim qabilalarda bolasi o'lgan ayol bir barmog'ini motam belgisi sifatida
kesib tashlagan va bo'yniga osib yurgan.
Papuas va melaneziyaliklarning diniy e'tiqodida mana tushun-chasi muhim rol o'ynagan. Mana
tabiatning turli hodisalari, arvohlar. boy kishilar bilan bog'liq qandaydir qiyofasiz kuch hisoblangan.
Eng kuchli mana, odatda, qabila boshliqlari, erkaklar ittifoqi rahbarlari va ularning arvohlariga xos
bo'lib, ularga sig'inish keng tarqalgan. Yangi Gebrid orollarida tabiat ruhlariga itoat kuchli bo'lgan.
Ajdodlarning arvohlariga sig'inish e'tiqodi o'liklarning kalla suyagini maxsus muqaddas joylarda
saqlash odatini yaratgan. Ibtidoiy jamoa tuzumidan sinfiylikka o'tish davriga xos turli animistik
tasavvurlar, sehrgarlik e'tiqodi (ayniqsa, boshliqlar manasi kuchi), dahshatli arvohlar obrazi va u
bilan bog'liq marosimlar melaneziyaliklarning ma'naviy madaniyatiga ta'sir etgan.
Bayramlarda kuy va raqslar ijro etilgan, ayniqsa, erkaklar raqsi
turli xilda va dramatik
mazmunda harbiy harakatlar, eshkak eshish kabilarda tasvirlangan. Dekorativ san'at, o'ymakorlik
rivojlangan. Ammo amaliy bilimlar ancha past, faqat xalq tabobatigina bir oz rivoj topgan: uqalash,
qon chiqarish, suyakni joyiga solish, trepanatsiya qilish, o'tlardan dori tayyorlashni puxta
o'zlashtirganlar.
Migratsiyaning kuchayishi natijasida ayrim orollarning etnik tuzilishi ancha o'zgargan, tub
aholi
soni kamayib, kelgindi ko'payib ketgan. Eski qabilaviy tuzum asta-sekin yemirilib, qabila
boshliqlari mustamlakachilarning ma'muriy malaylariga aylangan. Fidji orolida serunum yerlarni
egallagan mustamlakachilar plantatsiya xo'jaligini tuzib shakarqamish eka boshlaganlar. Ular ishchi
kuchiga muhtoj bo'lib, qo'shni orollardan va Hindistondan juda ko'p yollanma ishchilarni olib
kelganlar. Orol aholisining deyarli 50 foizini hozirda hindlar tashkil qiladi, tub aholi esa undan ham
oz qolgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
