O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Ijtimoiy harakat. Tred yunionlar .
70 -yillar boshida iqtisodiy yuksalish yillarida ishchilarning o’z binokorlik uyushmasi tuzildi. Ular o’z hukmronlik sinfrariga qarshi kurashda tashabbuskorlik ko’rsatdilar . Ammo ulaming kurashidan natija chiqmadi, lekin 1871 yilda Angliyaning shimoliy-sharqiy rayonlaridagi mashinasoz ishchilari kurash boshladilar. Ular dastlat tarqoq holda ish ko’rgan bo’lsalar moddiy ahvolini yaxshilash uchun kurash olib borishlariga qulay sharoit yaratib berdi. Bunda 9 soatlik ish kunini talab qilib , ham keyinchalik 9 soatlik ish kuni uchun bozor konyukturasining baland darajada turganligi, shimoliy - sharqiy sohalardagi ishchilarning liberal rahbarlardan yuz o’girayotganligi ko’rina boshladi. Sotsial demokratik federatsiya ( SDF ) ning ayrim a'zolari ingliz ishchilarining ish tashlash ko’rinishidagi kurashiga katta e'tibor berdilar. Ularning faoliyati natijasida 1887 yil oktyabrida Shimoliy Angliya sotsialistiar federatsiyasi (10 bo’limdan iborat) tuzildi, bu federatsiya bir ozdan keyin SDF ga qo’shildi.
1890 yil Angliyada mustaqil ishchilar partiyasi paydo bo’ldi. 1892 yilgi saylovda Mustaqil ishchilar partiyasi tarafdorlari parlamentga uch nomzodni: Keypr Gardi, Jon Berns Vilyanskiyni o’tkazdilar. 90 -yillarning ikkinchi yarmida ingliz burjuaziyasining mehnatkashlar chiqishlariga harakati mag'lubiyatga uchradi. 80 yillaning oxirida ish tashlashlar birdaniga kuchayeb , bu kurasgadastlab uyushgan ishchilar, mashinasozlar, quruvchilar va to’qimachilar sanoatida turli kasbda ishlovchilar , ko’mir qazuvchilar, po’lat qo’yuv-chilar va mashinistlar tortildi. Bu kurash shotland kon ishchilarining katta - katta va uzoqqa cho’zilgan ish tashlashlari ishchilarning mustaqil siyosat yurgizishi uchun tashviqotni kuchaytirishga juda qulay zamin yaratib berdi . Tred - yunionlar kongressi ichida muxolifat eski kasaba uyushmalari arboblaridan parla-mentda 8 soatlik ish kunini qonun bilan mustahkamlash uchun kurash olib borishni talab qildi. Muxolifatga sotsial - demokratlar federatsiyasining a'zolari Tom Mann va Liverpulda bo’lgan kongressida muxoliat tegishli qaror (rezolyutsiya) chiqartirishga muvaffaq bo’ldi
Ishchilar harakati boshlangan burulishning asosiy jihati malakasiz ishchilarni ish ko’lamida tortib ularning tred - yunionlarga kirishini uyushtirishdan iborat bo’ldi. Ist - Enddagi ( Londoning kambag'allar yashaydigan rayon ) gugurt fabrikasida ishchi ayollarning 1888 yilda bo’lgan ish tashlashi bu harakatni boshlab berdi. Bu harakatning muvffaqiyatli bo’lishiga sabab shu ediki ishchi ayollartred - yunionlarga birlashgan edilar. 1899 yil boshida Ist - Enddidagi gaz zavodida g'alayonlar boshlandi . 8 soatlik ish kuni talab qilgan gaz sanoati ishchilariga Tom Mann bilan Jon Byorns yordamida keldilar. Ular ishchilarni uyushishi zarurligiga o’z kasaba uyushmalarini tashkil qilishlari tashviqot ishlarini boshqa korxonalariga ko’chirish zarurligiga qarata talabnoma yozdilar ( 8 soatlik ish kuni ), seminar soninikamaytirish va ish haqqini oshirishi to'g'risida , uchta gaz kompaniyasi ishchilarning talabiga ko’nishga majbur bo’ldi . Ishchilar uyushqoqlik bilan harakat qilinishining kuchini o’z ko’zlari bilan ko’radilar.
1889 yil London portida ishlovchi dokerlardan 10 ming kishi ish tashlash boshlab , qafiy saqlangach ish haqqi to’lashni , ayniqsa ish haqqi to’lashni va ishchilarni yollanganda aniqlangan eng kam ish soati belgilanishini talab qildilar. Tred - yunion a'zolarining umumiy soni 1888 yildan 1892 yilgacha teng baravar oshdi va 750 ming kishidan 1, 500000 kishiga yetdi.