O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyot .
XX asrning boshida Angliya jahondagi eng qudratli va eng boy davlatlardan bo’lib , hali ham jahon savdosida birinchi o’rinni egallar edi. Okeandagi kemalarning deyarli yarmi Britaniya imperiyasi bayrog'l ostida suzardi. London jahonning moliyaviy markazi bo’lib , Angliyaning funt- sterling jahon savdosidagi hisob - kitob uchun ishlatiladigan pul hisoblanardi.
Angliya sanoati XIX asrning so’ngi o’n yillaridagiga nisbatan tez rivojlandi. Sanoatning yangi tamoqlari kimyo va elektrotexnika sanoatida ishlab chiqarish ayniqsa tez o’sdi. Chunonchi 1900-1903 yillarda cho’yan eritish 14,5%, ko’mir qazib chiqarish esa 30 % ga o’sdi1910 -yilda chet ellardagi ingliz kapitali qariyib 3,7 milliyard fund sterlenga yetdi. Bu kapital Angliyada juda katta daromadlar keltirardi. Chetda kelayotgan daromadlar 1912 -yilda 176 ming fund sterlingni tashkil etdi.
Birinchi jahon urushi arafasida Angliyada 12 ta yirik bank barcha bank kapitalining 70 % o’z qoMiga olgan edi. Angliya o`z ehtiyojlariga katta mablag` sarfladi, u XX asrning dastlabki 14 yili moboynida 3 baravar ko’paydi. Kasaba uyushmalarining faollashganligi va son jihatdan o`zganligi ishchilar harakatida siljish yuz berganini ko`rsatdi. Tred - yunionlarga a'zo bo`lganlarning soni 1900 yilda 1.955.700 kishi bo`lgan bo`lsa, 1913 yilda kelib 3.987.100 kishiga yetdi.
Birinchi jahon urushigacha ishchilar ahvoli og`irligicha qolaverdi. Ishchilar mustamlakachilik siyosatiga va Angliyaning urushda ishtirokida keskin qarshilik bildirdilar.
Angliyada kapitalizm konsentratsiyasi bilan mamlakat siyosiy hayotida reaksiya kuchaydi. Solsberining konservativ hukumatida (1895-1902) mustamlakalar vaziri lavozimiga Jozef Chemberling tayinladi. U xalq ommasini Britaniyaning mustamlakalariga ega boMishi ingliz mehnatkashlariga foydali, degan asoslash fikrga o’rinlidir.
Konservatorlar hukumati 1900 yil sentabrda parlamentni tarqatib yubordi va burlarga qarshi urushni muvaffaqiyat bilan ta'minlaymiz, degan shoir ostida o`tkazilgan saylovlarda g’alaba qozondi. Tred -yunionlarning 1900 yilda Sadderschilda bo`lgan kongressni Angliyaning janubiy Afrikada olib borayotgan urushni qoraladi. Urush tamom boMgach ingliz burjiaziya saflarida kurash kuchayib ketdi.
Bosh vazir Solsberi istefo berdi. 1902 yil iyulda uning o’rnini olgan Balfur Chemberlen g`oyasiga hayrihoh, boMsada uni amalga oshirishga botina olmadi.
Liberallarning taktikasi o’z samarasini berdi. 1906 yil dekabrdagi parlament saylovlarida liberallar ko`p ovoz oldilar. Hokimiyat KompbellBannerman boshchiligidagi liberallar qo’liga o`tdi. 1906 yili hukumat ishchilar harakatining tazyiqi ostida Taff vodiysining ishi yuzasidan chiqarilgan qarorni parlament orqali bekor qildi. Shu bilan birga ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalar bo`lgan taqdirda ishchilarga haq to’lash to’g`risidagi oldingi qonunning amal qilish doirasini kengaytirdi. 1908 yilda yer ostida ishlayotgan konchilar uchun 8 soatlik ish kuni joriy qilish to’g`risida qonun va keksa ishchilar uchun nafaqalar to’g`risida qonun qabul qilindi. Unga ko`ra 70 yoshga yetgan ishchilarga nafaqa beriladigan boMdi.
Keksa va kasal bosh vazir Kempbell Bannerman 1908 -yilda iste'fo berdi. Uning o’rniga liberal Askvit hokimiyatni boshqardi. Liberallar hokimiyat tepasida 1916 -yilgacha turdilar. Moliya vaziri lavozimini Lloyd Jorj egalladi. 1910 -yildagi saylovlarda ham liberallar g`alaba qozondilar.