O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

limanli 
qirg’oq hosil bo’ladi. Ular paydo bo’lishi jihatidan riasga o’xshaydi lekin,ular 
pasttekisliklardagi daryo vodiylarining quyilish qismi va yassi jarlarni suv bosishi natijasida
vujudga keladi. Bunda shakli suv bosgan vodiy va yassi jarga o’xshash qo’ltiqlar
limanlar
paydo bo’ladi (liman lotincha “qo’ltiq “). Keyinchalik limanning dengiz yoki ko’lga tutash
qismida qum tillari va marzalari hosil bo’ladi.
3. Okean tubi relyefi.
Yer shari yuzasining umumiy maydoni 510 mln.km.kv . bo’lib, 
shundan 361 mln.km.kv. ni okenalar, 149 mlan. KV.km.ni quruqlielar tashkil etadi. 
Yerning qattiq po’sti ustida suv va quriqlikning taqsimlanishi va joylashishi uning 
hamma qismida bir xil emas. Chunki Yerning shimoliy yarim sharida quruqlik janubiy yarim 
shariga nisbatan ko’proq. Shimoliy yarim sharning 39 % ini quruqlik, 61 % ini suv ishg’ol qilsa, 
janubiy yarim sharda 19 % quruqlik, suv esa 81 %dir. Yer sharidagi quruqlik maydonini 100 % 
desak, shuning 67,5 %i shimoliy yarim sharda, 32,5 % i esa janubiy yarim sharda joylashgan. 
Quruqlik shimoliy yarim sharning o’rtacha kengliklarida ko’proq, janubiy yarim sharning 
o’rtacha kengliklarida esa kamroq maydonni egallaydi. Yern shari bo’yicha suv va quruqlikning 
bunday taqsimlanishi tasodifiy bo’lmay, balki Yerdagi ichki va tashqi kuslarning o’zaro ta’siri 
oqibatidir. 
Sayyoramizning okeanlardan iborat bo’lgan yaxlit suv yuzasiga Dunyo okeani deyiladi. 
Dunyo okeani o’z navbatda,materiklar orqali bo’laklarga bo’linadi va bu qismlar okeanlar 
deyiladi. Yer yuzida to’rtta okean mavjud (2-jadval).
2-jadval 
Okeanlar to’g’risida umumiy ma’lumotlar 
Okeanlar 
Dengizlar 
bilan 
birga 
maydoni (mln.kv.km.) 
Eng chuqur joyi (m) 
O’rtacha chuqurligi (m) 
Tinch 
Atlantika 
Hind 
SHimoliy Muz 
179,68 
93,36 
74,92 
13,10 
11022 
9428 
7130 
5449 
3984 
3926 
3897 
1205 
Okean tubi chuqurligiga qarab materik sayozligi, materik yon bag’ri, okean tubi, okean 
novi yoki qa’ri deb atalauvchi 4 bosqichga bo’linadi.
Okean tubida keng tekisliklar, tog’lar, juda chuqur botiqlar mavjud. Suv tubida tog’ 
tizmalari minglab km ga cho’zilgan.