O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

Demak, banklarning aktiv operatsiyalari ularning foydasini shakllantirishga xizmat qilish bilan birga malum darajada risklarni vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. Banklar aktiv operatsiyalarni bajarishda asosiy etiborni mavjud risklarning darajasini pasaytirish orqali balansning likvidligini taminlashga qaratadi.

Bank aktivlari likvidli, yani tez naqd mablag‘ga aylantirish imkoniyati bo‘lishi kerak. Bank aktivlari likvidlilik nuqtai nazaridan quyidagilarga bo‘linadi
Yuqori likvidli aktivlar - bevosita pul ko‘rinishidagi mablag‘lar bo‘lib, ushbu aktivlar istalgan paytda bank majburiyatini bajarishga yo‘naltirilishi mumkin
Qisqa muddatli likvidli aktivlar - qisqa muddatli kreditlar va ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar
Qiyin realizatsiya qilinadigan aktivlar - o‘rta va uzoq muddatli kreditlar, ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar, pay ulushlari va boshqalar
Past likvidli aktivlar - bankning asosiy vositalariga yo‘naltirilgan mablag‘lar kiradi

Demak, banklarning aktiv operatsiyalari ularning foydasini shakllantirishga xizmat qilish bilan birga malum darajada risklarni vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. Banklar aktiv operatsiyalarni bajarishda asosiy etiborni mavjud risklarning darajasini pasaytirish orqali balansning likvidligini taminlashga qaratadi.

TIJORAT BANKLARINING NOANANAVIY OPREATSIYALARI

Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banklari mijozlarning moliyaviy xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish va foyda manbasini oshirish maqsadida qator noananaviy opreatsiyalarni ham bajaradi. Bunday opreatsiyalar sirasiga: faktoring, kontokorrent (overdraft), forfeyting, trast kabi operatsiyalarni kiritish mumkin.

Faktoring operatsiyalari

Faktor-vositachi mijoz bilan faktoring operatsiyasini imzolayotganda tovar sotib oluvchining moliyaviy holatini odilona baholashi juda muhim hisoblanadi. Bunda agar sotib oluvchining moliyaviy holati yomonlashib, faktoring operatsiyasi bo‘yicha faktor-vositachi tomonidan mijozga to‘lagan summani to‘loy olmasa, ushbu zarar faktor-vositachining gardaniga tushadi

Birinchisi, faktor-vositachi, bankning faktoring opreatsiyalarini bajaruvchi bo‘limi. Odatda rivojlangan mamlakatlar tajribasida faktoring opreatsiyalarini amalga oshirishga ixtisoslashgan faktoring kompaniyalari tashkil etish amaliyoti ham mavjud.