O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

Faktoring operatsiyalarida banklar tovar sotib oluvchining qarz hujjatlarini sotib oladi, unda asosan uchta tomon ishtirok etadi
Ikkinchisi, mijoz (tovar sotib oluvchi yoki xizmat ko‘rsatuvchi), faktor-vositachi bilan kontrakt tuzuvchi sanoat va savdo firmasi.
Uchinchisi, tovar sotib oluvchi. Mijoz sotilgan tovar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun olinishi kerak bo‘lgan pul mablag‘larni talab qiluvchi hujjatlar asosida “faktor-vositachi” bilan faktoring operatsiyasi bo‘yicha shartnoma tuzadi. Faktor-vositachi imzolangan faktoring operatsiyasi asosida, malum komission to‘lov hisobiga mijozga sotilgan tovar yoki ko‘rsatilgan xizmatlarga to‘lovlarni amalga oshiradi. Soddaroq qilib aytganda, faktor-vositachi mijozdan tovar sotib oluvchiga mablag‘larni to‘lash bilan bog‘liq to‘lov hujjatlarini komission to‘lov asosida “sotib oladi”.
Iqtisodiyotda faktoring operatsiyalarini vujudga kelishining asosiy omillari sifatida quyidagilarni takidlash lozim;
sotib oluvchi korxona va tashkilotlar olingan tovar yoki ko‘rsatilgan xizmatlarga to‘lashi lozim bo‘lgan mablag‘larni o‘z vaqtida to‘lash imkoniyatlarining mavjud emasligi. Bu qator ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar tufayli vujudga keladi
Tovar sotuvchi yoki xizmat ko‘rsatuvchi mijozning ishlab chiqarish jarayonini doimiy ravishda davom ettirib turishi uchun moliyaviy mablag‘ga bo‘lgan ehtiyojini taminlashning zarurligi
banklarning moliyaviy mablag‘lardan samarali foydalanish hisobiga qo‘shimcha foydani shakllantirishga bo‘lgan ehtiyojning mavjudligi

Kontokorrent operatsiyalari

Banklarning noananaviy opreatsiyalaridan biri kontokorrent operatsiyalari hisoblanadi. Kontokorrent (overdraft) operatsiyalarida mijozlarning banklardagi talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvaraqlari bo‘yicha malum miqdorda debet qoldiq (overdraft) qolishiga ruxsat beriladi. Albatta, bu iqtisodiy jarayon bank va mijoz ortasida tegishli shartnoma asosida rasmiylashtiriladi, kontokorrent shartnomasiga asosan mijozning talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvaraqlarida mablag‘lar mavjud bo‘lmagan holda, unga to‘lovlarni malga oshirish uchun tegishli summani debet qoldig‘i hisobidan o‘tkazishga yo‘l qo‘yiladi.