O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

Tijorat banklarining ikkinchi darajali (qo‘shimcha) kapitali kreditlardan ko‘riladigan zararlanni qoplashga mo‘ljallangan zag‘iraning riskka tortilgan aktivlar miqdori 1,25 foizdan oshib ketmaydigan qismi, qayta baholash zahirasi, subordinvatsiyalashgan qarz majburiyatlari va konsolidatsiyalashgan sho‘ba korxonalarni tashkil etish maqsadida yo‘naltirilgan qo‘yilmalarni o‘z ichiga oladi.

Tijorat banklarining ikkinchi darajali (qo‘shimcha) kapitali kreditlardan ko‘riladigan zararlanni qoplashga mo‘ljallangan zag‘iraning riskka tortilgan aktivlar miqdori 1,25 foizdan oshib ketmaydigan qismi, qayta baholash zahirasi, subordinvatsiyalashgan qarz majburiyatlari va konsolidatsiyalashgan sho‘ba korxonalarni tashkil etish maqsadida yo‘naltirilgan qo‘yilmalarni o‘z ichiga oladi.

O‘zbekiston tijorat banklari kapitalining tarkibi va uning yetarliligiga qo‘yilgan talablar Markaziy bankning 2015 yil 14 iyuldagi “Tijorat banklari kapitalining monandligiga qo‘yiladigan talablar to‘g‘risida”gi Nizomi asosida tartibga solinadi.

O‘zbekiston tijorat banklari birinchi darvajali kapitali tarkibiga xalqaro Bazel andozalaridan farqli o‘laroq, bankning ustav kapitalidagi valyuta qismiga teng bo‘lgan valyuta kativlarini qayta baholash hisobiga tashkil etilgan devalvatsiya zahirasi alohida manba sifatida etirof etiladi. Shuningdek, tijorat banklarining joriy yildagi sof foydasi ikkinchi darajali kapitali tarkibiga kiritilgan. Demak, tijorat banklari passiv operatsiyalari natijasida aktiv operatsiyalar uchun zarur bo‘lgan resurslarni shakllantiradi, banklarning passiv operatsiyalari xarajatlarni keltirib chiqaradi.

TIJORAT BANKLARINING AKTIV OPERATSIYALARI

Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari - bu banklarning passiv operatsiyalari natijasida shakllantirilgan mablag‘larni iqtisodiy jihatdan daromad (foyda) olish maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish va likvidligini taminlash bilan bog‘liq operatsiyalardir. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari ularning faoliyatida juda muhim hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalar orqali daromadlarni shakllantiradilar va aktiv operatsiyalar doimo malum darajada risk, qarzdorning defolti (to‘lovga qobiliyatsizlik) bilan bog‘liq bo‘ladi.