O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qashqadaryo viloyati kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi dehqonobod tuman 1-son kasb-hunar maktabi

Reja:
1. Havo liniyalarini tayanchlarni urnatish
2.Xavo liniyalari tayanchlarini jixozlarini o’rganish
1.Havo liniyalarini tayanchlarni urnatish .Tayanchlarni olib kelish, kutarish va o’rnatish ishlarini boshlamasdan oldin tayanchni olib keladigan va ularni kutarish hamda kotlovanlarda o’rnatish uchun ishlatiladigan mexanizmlarning trassada erkin harakat qila olishi tekshiriladi. Takelaj mexanizmlar va moslamalar tekshi- rilishi va ishlaydigan holatga keltirilishi lozim. CHigirlar, bloklar va polispastlarning tuzukligiga, shuningdek troslar, sim arqonlar, tortiklar va xujazolarning mustahkamligi va bekamu kustligiga aloxida ehtibor beriladi.
Tayanchlarni ko’tarish va kotlovan­larda o’rnatish ishlari kutarma kranlar yoki maxsus mexanizmlar (BMU-2, VKGM-AN-63 va b.) yordamida bajarilishi lozim.
Yikilayotgan strela yordamida (96-
rasm,a) A-simon tayanchni ko’tarish va o’rnatishda, uning oyogining asosi kotlovanlarning chetidan 0,3 m masofada turadigan qilib kotlovanlar­ning yaqiniga chalqanchasiga yotqiziladi. Tayanchni kotlovanda o’rnatishda, uning oyogi sirpanib tushishi uchun, kotlovan devorlariga taxtalar suyab qo’yiladi. Tayanchning uchiga ikkita tortki, (raschalkalar) va tormozlov­chi tros bog’lanadi. Tortkichlar kutarilayotganda tayanchlar kundalangiga surilib ketishdan, tormozlovchi tros esa tayanchni vertikal xolda o’rnatayotganda tayanchni yiqilib ketishidan saqlaydi. Yiqilayotgan strela o’q bo’yicha tayanch tomoniga 15—20° qiya qilib o’rnatiladi. Strelaning asosiga, tayanch kutarilayotganida strelaning oyog’i tuprokda botib ketmasligi uchun har bir oyog’ining tagiga qalinligi 40—50 mm li taxta kuyiladi. CHigirning tortadigan trosi strelaning uchidan o’tkaziladi va tayanchning uchi­ga yaxshilab mahkamlanadi, keyin trosning mahkamlanish pishikligini va strela hamda tayanch xolatining to’g’riligini sinab ko’rish |(Uchun tayanch dastlab yerdan 0,5—0,8 m ga ko’tariladi. Strelaning balandligi tayanch­ning og’irlik markazidan uning aso- sigacha bultan masofadan 1—2 m katta bo’lishi kerak. Tayanchni kutarishdan oldin strela tayanchning ko’ndalang brusiga blokli arqon bilan bog’lab kuyiladi, shunda ishlatib bulingandan so’ng strela yerga tushib ketmaydi.
Tayanch siltamasdan juda sekin ko’tariladi va ayni vaqtda tayanchning oyoqlari taxtalarda sirpanib kotlovanga tushishi kuzatib turiladi. Strela ishdan chivdandan keyin ta­yanchni bevosita tortuvchi tros bilan ko’tarish davom ettiriladi. Tayanch­ning uchi «dovon» nargasiga yaqinlashganda tormozlovchi tros tortiladi va tayanch vertikal xolatda bo’ladigan momentgacha uning tortilgan xolatda bo’lishi kuzatib turiladi.
Yakka turadigan temir-beton ta­yanchlarni ko’tarishda va o’rnatishda kutarish krani )hL ning trassasi uqi­dan (1- rasm,b) 3—4 m narida turishi kerak. Tayanch yigilgan xolda kot­lovan yaqiniga yotqiziladi va unga ohirlik markazidan birmuncha balandroqda kutarish stropini, tayanchning kallagiga esa yana uni to’g’rilash uchun zarur bulga: arqon torprlar boglanadi

1- rasm. Kotlovanda havo liniyasining tayanchiii ko’tarish va o’rnatish:

a — A — simon yoroch tayanchni chi- rir va yidilayotgan strela yorda- mida, b — temir- beton tayanchni kran yordamida kutarish; 1 — yurtadigan chigar, 2>- tortadigan tros, 3 — yidilayotgan strela, 4 — tortdi, 5 — tormozlovchi tros, 6 — tormozlovchi chirir, 7 — yidila- yotgan strelaning oyori tagidagi distirma, 8 — tayanchning to’g’ri o’rnatilishini rostlovchi simli..ilgaklar.
Troslarni ulash va ularni mexanizmlarga xamda tayanchga maxkamlash faqat inventarg’ qamragichlar, kavushlar va kismlar yordamida bajariladi, Temirbeton tayanchlarni kutarishda ularning ustunlari ikki joyidan qamrab ushlanadi. Tayanchni kran bilan vertikal xolatgacha kutariladi va tortkrshar yordamida kotlovanda lozim bulgan belgida o’rnatiladi.
Troslarning diametri xisoblab aniqlanadi, lekin kuchlanishi 1 kV gacha bulgan DL larining yakka tayanchlarini mexanizmlar bilan ko’tarish uchun troslarning eng kichkina ulchami: tortuvchi troslar uchun —14 mm dan; tormozlovchi troslar uchun—12 mm dan kam bo’lmasligi lozim.
Kerakli mexanizmlar bulmaganda bir nechta yakka tayanchlarning bir nechtasini qulda o’rnatishga ruxsat beriladi. Lekin bunda tayanch kutarilayotgan vaktda tayanch yiqilmasligi va ishchilar shikastlanmasligi uchun extiyotkorlik choralarini ko’rish lozim. Yakka tayanchni qulda ko’tarish uchun oldin uni uchi yerdan 2,5—3,0 m balandlikka ko’lda ko’tariladi, keyin uni changaklar va tutqichlar bilan ushlab turiladi. Sekin-asta changak­lar va tutkichlarni surib tayanch ko’tariladi, bunda tayanchning yugon tomoni kotlovanda vertikal o’rnatilgan taxtadan sirpanib kotlovanga tushadi. Tayanchning yugon tomoni kotlovan tagiga yetganda uni liniya stvorida turishi tekshiriladi, ustunni ulanmalar bilan tutashgan yuzasi liniya buyicha yunalganligi va tayanchlarning chiqib qolgan egriliklari yuqligi tekshiriladi.
Tayanchlarni o’rnatishda quyidagi talablar bajarilishi lozim: tayanchlar uqi trassaning uqiga buylamasi ga ham, kundalangiga ham vertikal bulishi kerak; yog’och tayanchlarning ver­tikal holatdan og’ishi 5 mm dan, temir-beton tayanchlarda dar bir metrda 1 mm dan oshmasligi lozim;
traversalar gorizontal vaziyatda o’rnatilishi lozim; traversalarning har bir metr uzunligiga yul quyiladigan qiyshiklik 10 mm dan oshmas­ligi kerak: tayanchlar liniya stvorida joylashgan bo’lishi kerak; liniya stvoridan yul quyiladigan chetga chikish 100 mm dan oshmasligi zarur.
Tayanchning to’g’ri o’rnatilganligi tekshirilgandan so’ng tayanchli kotlo­van tuldiriladi va har 30—40 sm kalinlikda tuproq tashlangandan so’ng shibbalab zichlashtiriladi. O’rnatilgan tayanchdan uni kutarishda va o’rnatio’da ishlatilgan takelaj olinadi. Tayanchlarni kuchli shamol turgan paytlarda kutarishga, shuningdek kotlovanni oxirigacha tuldirmaguncha takelaj, changaklar va tutqichlarni olishga yul quyilmaydi.