O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qashqadaryo viloyati kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi dehqonobod tuman 1-son kasb-hunar maktabi

3-* rasm. Simlarni montaj tsilish uchun mosla- malar:

s—doiraviy va yassi knemalya «lyagushka». O — montaj dismasi, g — KES. 70 universal montaj dismasi.

3- rasm. Simlarni montaj tsilish uchun moslamalar:

s—doiraviy va yassi knemalya «lyagushka». O — montaj dismasi, g — KES. 70 universal montaj dismasi.

4- rasm. Simlarning solqilanish strelasini qarash.
Qilanishning uzgarishi bir xil bo’ladi.
Simlar har bir anker k;ulochda alohida tortiladi, yahni anker typi- dagi tayanchlar orasida tortiladi, bularga burchak va oxirgi tayanchlar ham kiradi. Simning bir uchi oxirgi yoki anker tayanchga sirtmoi; dilib markam boglanadi, simning bono’a uchi «lya­gushka» bilan (3-rasm,a) yoki mon­taj qilishda ishlatiladigan boltli qisma (3- rasm,b) bilan qisib olinadi, boltli qismada turli kesimli simlar uchun ariqchalar ochilgan. Katta kesimli mis, aynidsa alyuminiy simlar uchun yassi qismali «lyagushka» Dan foydalanish lozim, chunki qisma doiraviy bulsa, sim tortilayotganida shikastlanishi mumkin. Universal montaj qismasi (3- rasm, v) sim­larni tortish uchun eng takomillashganqurilma hisoblanadi. «Lyagush- kaga», montaj universal qismaga polispast bloki boglanadi va blok arqonini tortib talab qilinadigan solqilanish strelasi hosil bulguncha sim tortiladi. Kesimlari 50 mm² dan katta va anker qulochi uzun bulganda simlar dastaki yoki elektr dvigatelli yuritmasi bor chigir yordamida tortiladi.
Anker tsulochi'ning hamma simlari soltsilanish strelasi bir xil qiymatga ega bo’lishi kerak. Kesimlari turlicha bulgan simlar osilganda solqilanishni eng katta kesimli sim­ning solqilanishi buyicha olinadi. Simlarning montaj solqilanishi strelasining qiymati montaj paytida havoning turli haroratlari uchun soldilanish egri. chizik;lari yoki jadvali buyicha aniqlanadi. Kuchlanishi 1 kV gacha bulgan X,L larining alyu­miniy simlari uchun solqilanishning taxminiy qiymatlari 33- jadvalda keltirilgan.
Talab qilinadigan solqilanish diymatiga turli usullar bilan erishishmumkin, lekin bevosita kuz bi­lan chamalash eng oddiy va shuning uchun kup dullaniladigan usul hisoblanadi. Berilgan solqilanish stre­lasi qiymatini urnatish uchun ikkita qo’shni tayanchlarga bittadan bulinmali reyka boglanadi, keyin montajchi tayaychga chidib simni uning past nuqtasi kuz bilan chamalash liniyasiga tugri kelguncha tortishga (4- rasm) buyrug’ beradi.
Tayanchda simlar vertikal joy- lashganda soldilanishni rostlash yuqoridagi simdan, gorizontal, joylashganda — o’rtadagisidan boshlanadi. Rostlash tamom bulgandan keyin ingichka boglash simi bilan liniya si­mi izolyatorlarga boglanadi. Boglaydigan sim materiali liniya simining materiali bilan bir xilda bo’lishi kerak Pulat simlarni 1,5—2 mm li ruxo’langan yumshoq po’lat sim bilan, alyuminiy va pulat-alyuminiy sim­lar esa 2,5—3,5 mm li alyuminiy sim


2- jadval. KuCHlanishi 1 kY gacha bulgai alyuminiy simli havo linyyalarining solqilayii*

Orali k uzunligi, U	+ 10'S da	, simlarning DuYaidagi dirdimlari uchun, sm				Xamma dirdimlar uchun
	25 gacha	35	50	70	95	+ 25°S da kattaroD, sm	- 10°s da kychikrod, yey
30	40	50	60	80	90	8	15
40	50	60	70	80	4	10	20
50	70	70	90	4	120	15	25

E s l a t m a : Solqilanishning keltyrilgan qiymatlari liniya simlarining orasidagi masofa 400 mm dan kam bulmaganda tugridir.

bilan boglanadi (bu yerda kup simli simlarning simidan foydalanish mumkin).

Alyuminiy va pulat-alyuminiy simlarning mahkamlanadigan joy- lariga oldindan, ular ishlatilmas- ligi uchun, alyuminiy lenta uraladi.
Oraliq tayanchlarda simlar ko’pincha izolyatorning kallagiga mahkamlaiadi, burchak tayanchlarda esa izolyatorning buyniga mahkamlanadi.
Bunda simni liniyaning simlari hosil qiladigan burchakning tashqi tomonida joylashtirish lozim. Sim- larni izolyatorning kallagiga ikki bulak sim bilan boglab mahkamlanadi (5-rasm, a). Boglagich sim izo­lyatorning kallagiga shunday uraladiki, uning har xil uzunlikdagi uchlari izolyator buynining ikki to- monida bulsin, keyin ikkita qisqa uchini simga 4—5 marta o’rab o’yiladi, ikkita uzun uchi esa izolya­torning kallagidan o’tkaziladi va u ham simga o’rab quyiladi.

Simni izolyatorning buyniga bog- lashda (5-rasm, b) boglagich sim, liniya simini va izolyatorning buynini sirtmorqqilib qamrab oladi, undan keyin boglagichning bir uchi simga bir yunalishda (yuqoridan pastga), boshqa uchini teskari yuna­lishda (pastdan yuqoriga) uraladi.

6- rasm.

Simlarni mahkamlashda tayanchda montyorning turri turishi.

A nker va oxirgi

tayanchlarda sim izolyatorning buyniga tik;in kurinishida (5-rasm, v) mahkamlanadi.

nvng temir yullar va tramvay yullaridan, shuningdek boshqa kuch liniyalari hamda aloqa liniyalari bilan kesishadigan joylarida simlar ikki qayta boglab mahkamlana- di (5-rasm, g).
Simlarni boglayotgan montyor bosh kiyimda ishlashi, montyorlik tirnoqlarida mustahkam turishi va mon­tyorlik kamarining zanjiri bilan tayanchga ishonchli boglangan bulishi
kerak (6-rasm). Burchak tayanchda simlarni mazrsamlashda liniya simlari hosil qiladigan burchakning ichida turish man qilinadi.
Neytrali yerga ulangan tarmoqlarda kuchlanishi 40 V gacha bo’lgan larining temir-beton tayanchlari armaturasi yerga ulangan nolg’ simga mustahkam ulanishi kerak.
Liniya montaj qilingandan ke­yin uning tayanchlariga marka qo’yiladi. )har bir tayanch markasida liniyaning nomeri, tayanchning shuli- niyadagi tartib nomeri va tayanchning urnatilgan yili kursatiladi. Ta­yanchlarda sonlar, ularni uqish qulay bulgan tomonga, 3—4 m balandlikda,qo’a buyoq bilan yozib quyiladi.
Yangidan montaj qilingan DL foydalanishga topshirilishi lozim. Liniyani foydalanishga topshirishda quyidagilar tekshiriladi: liniya­
ning hamma elementlari (erda turib kuzatish yuli bilan); traversalar, tiraklar, izolyatorlar va simlarning mahkamlanio’ pishiqligi (yuqoridan kuzatib); tayanchlarning kumilish chuqurligi (bahzilarini tanlab), lekin kamida 10% ni; simlarning solqilanish strelaei qiymati; simlar solqilanishining eng past nuqtasidan yergacha bulgan eng kichik masofa; yaqinlashadigan va kesishadigan joylarda simlarning gabarita.


Elektr matorlar tashish va montaj qilish.

Reja:
1. Elektr matorlar tashish va montaj qilish

2. 0‘zgaruvchan tok mashinalari.
1.Elektr matorlar tashish va montaj qilish .Har qanday elektr mashinalar ishchi joyiga o‘matilishi oldidan mashinaning umumiy tashqi holati, kontakt simian, shyotka mexanizmlari, podshipniklaming ochiq teshiklari va moy ko‘rsatkichlari, kollektorlar, kontakt halqalari ko‘zdan kechiriladi. Mashinada tebranma podshipniklar o‘matilgan bo‘lsa, moy bilan to‘ldirilganligi va shuningdek, mashinada sirpanuvchi podshipniklar o‘matilgan bo‘lsa, u holda podshipniklaming konsistent moy bilan moylangcinligi tekshiriladi. Stator va rotor chulg‘amlarining izolatsiyasi o‘lchanadi. Mashinaning chulg'amlari va boshqa qismlari quruq havo bilan puflanib changdan tozalanadi. Mashina rotori qo‘l bilan aylantirihb rotoming erkin aylanishi va yon shchitlari qirmlarining ventilator parrak- chalariga tegmayotganligiga ishonch hosil qilinadi^i
Elektr mashina uzoq muddat yoki bo‘lmasa qoniqarsiz holatda saqlangan bo'Isa, bunday elektr mashinalarni yig‘ilmagan holda keltirilishida ko^£zda tutilgan qismlarga ajratiladi va har bir qism alohida nazoratdan o‘tkazilganligi to‘g‘risida akt tuziladi.
Ishchi kuchlanishi 1 kV gacha bo'lgan elektr mashinalar chul- g‘amlarining izolatsiyasi megometr yordamida 1 kV kuchlanishda olchanadi va shuningdek, ishchi kuchlanishi 1 kV dan yuqori bo'lgan elektr mashinalar chulg‘amlarining izolatsiyasi megometr yordami­da 1—2,5 kV kuchlanishda o'lchanadi.
Elektr mashina o'matiladigan fundament tayyorlanib va uni tek- shirib bo‘linganidan so‘ng elektr mashina mos joyiga o‘rnatiladi va bolt bilan mahkamlanadi.