O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

1-sentabr - Mustaqillik kuni

---

54 
O‘zbekiston Respublikasining asosiy milliy bayrami - Mustaqillik kunidir. Ushbu 
bayram 1-sentabr kuni marosimli va rang-barang shaklda nishonlanadi. Ushbu milliy
bayram do‘stlik, xayriya va har tomonlama hurmatga tayangan O‘zbek xalqining barcha
orzularini namoyon etadigan bayramdir.
O‘zbekistonda istiqomat qilayotgan turli millatlar vakillari millatiga, diniga va kelib 
chiqqan irqiga qaramasdan O‘zbekistonning barcha hududlarida faol nishonlaydilar. San'at
vakillari shaharning istirohat bog‘larida va maydonlarda turli shoularni namoyish etadilar.
Kopgina xorijiy mehmonlar va turistlar esda qoladiganana’naviy namoyishlarda ishtirok 
etadilar.
 Vazifa:
“Turli millatlarning urf-odatlari” mavzusida esse yozib kelish. 
Topshiriq.
1. Siz yashab turgan hududda qanday udumlar saqlangan? Shu haqda dialog tuzing.
2. Sizga ko‘proq qaysi udumimiz yoqadi va nima uchun?
3. Siz yashab turgan hududda milliy bayramlar qanday nishonlanadi? 
GRAMMATIKA: O‘ZBEK TILIDA SO‘Z YASASH USULLARI 
Reja: 
1. So‘z yasalishi haqida ma’lumot. 
2. Morfologik usul haqida ma’lumot. 
3. Sintaktik usul haqida ma’lumot. 
 
O‘zbеk tilida so‘zlar ikki xil usul bilan yasaladi: 
1.
Morfologik usul 2. Sintaktik usul 
Morfologik usulda so‘zlar o‘zakka so‘z yasovchi affikslar qo‘shish orqali yasaladi. Masalan: 
ish + chi – ishchi (ot) 
gul + la – gulla (fе’l) 
kuch + li – kuchli (sifat) 
mard + ona – mardona (ravish) 
Bunday so‘zlar sodda yasama so‘zlar dеyiladi. O‘zbеk tili so‘z yasovchi affikslarga juda boy. 
So‘z yasovchi affikslar odatda o‘zakdan kеyin qo‘shilib so‘z nеgizini hosil qiladi va ko‘pincha 
bir o‘zakdan bir nеcha so‘zlar yasaladi. Bunday so‘zlar o‘zakdoshso‘zlar dеyiladi. Masalan:

ishchi (ot), ishsiz (sifat), ishla (fе’l) 
Ushbu so‘zlarning o‘zagi 
-ish, -chi, -siz, -la
affikslari so‘z yasovchi affikslardir. Sintaktik 
usulda birdan ortiq o‘zaklar qo‘shilib, yangi so‘z yasaladi. Masalan:
кo‘z + oynak, bеshik + 
tеbratar, asta-sеkin
kabi. Bunday so‘zlar qo‘shma yoki juft so‘zlar dеyiladi. Juft va takroriy 
so‘zlar ikki so‘zning juftlashishidan hosil bo‘lib, tarkibiga ko‘ra quyidagi tuzilishga ega 
bo‘ladi:
1.
Ikki mustaqil o‘zakdan: 
yеr-osmon, kеcha-kunduz, yaxshi-yomon 
kabi. 
2.
Bir o‘zakning takror qo‘llanishidan: 
tеz-tеz, baland-baland, qator-qator 
kabi. 
3.
Bir qismi ma’no anglatadigan, ikkinchi qismi esa ma’no bildirmaydigan so‘zlardan: 
choy-
poy, don-dun, yam-yashil
kabi. 
Har ikkala qismi ma’no bildirmaydigan so‘zlardan: 
g‘adir-budur, alvir-shalvir, adi-badi
kabi. 
Sintaktik usulda birdan ortiq so‘zlarni qo‘shish yoki bir-biri bilan tenglashtirish orqali sodda, 
qo‘shma va juft so‘zlar yasaladi. Masalan: 
baxt- 
sodda so‘z 
baxtiyor
– qo‘shma so‘z (
baxt
va 
yor
)
baxt-iqbol -
juft so‘z