O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Tabiiy manbalar 
takrorlanmaydigan 
takrorlanadigan 
Tiklanmay
digan 
Tiklanadi
gan 
Kosmik 
resurslar 
Iqlim 
resurslari 
Suv 
resurslari 
Yer osti 
boyliklari 
Tuproq 
qoplami 
O’simliklar 
Okean 
suvlari 
Daryo 
suvlari 
Atmosfera 
havosi 
Dengiz 
suvining 
ko’tarilishi 
va qaytishi 
Ba’zi 
mineral 
ashyolar 
Muz 
tarqibi 
suvlar 
Dengiz 
suvlari 
Yer osti 
energiyasi 
Daryo 
energiyasi 
Quyosh 
radiatsiyasi 
Hayvonat 
dunyosi 
Yer osti 
suvlari 
Shamol 
energiyasi 

---

57 
Jahon energetik resurslarning miqdori, 1924 yildan (MIPDK) Jahon energetik 
anjumaning nazoratidadir. Hozirgi vaqtda ayrim resurslar bo’yicha ma‘lumotlar, 
turli statistik adabiyotlarda turlichadir. Buning sababi: izlanish usullarning farqida, 
gidroenergiya manbalarning hisobi va nazorati markazlashtirilmaganligida va 
boshqalar. Jahon resurslarni organik yoqilg’ilaridan 70-92 % ko’mirdir. 
Qolganiga neft, tabiiy gaz, yonuvchan slanets va boshqalar kiradi. 
Zamonaviy
issiqlik manbalarda yoqilg’I sifatida asosan tabiiy gaz 
yondiriladi. Bunda tutun gazlar bilan atmosferaga turli zaxarli chiqindilar 
chiqariladi. Ulardan asosiysilar: uglerod oksidi; asot oksidi; oltingugurt angidridi 
hisoblanadi. 
Eksperemental tajribalardan ma‘lumki, yonish jarayonida NO
x
ni paydo 
bo’lish mexanizmi «yoqilg’ili» va «haroratli» turlaridan iborat. Birinchi 
yoqilg’idagi azotning oksidlanishi natijasida, ikkinchi havodagi azotning 
oksidlanish natijasidir.
Gazni yondirishida birinchi, qattiq yoqilg’ini yondirishida ikkinchi tuzuvchi 
paydo bo’ladi. Bundan tashqari azot oksidlarining paydo bo’lishi konkret 
sharoitida havo ortish koeffitsientiga va boshqa faktorlarga bog’liq bo’ladi.
Yonish mahsulotlardan atrof-muhitga chiqadigan azot oksidli chiqindilarni 
kamaytirish yo’llari va usullar muammosiga ahamiyati, o’tgan yuz yillikning 60 
chi yillarida energetiklar tomonidan jiddiy e‘tiborga olindi. Yonish jarayonida azot 
oksidlarni paydo bo’lishining hususiyati - yoqilg’i turi va tarkiblariga bog’liqligi 
kamligidadir. Tutun gazlardagi azotning kontsentrasiyasi, organik yoqilg’ilarni 
yondirishiga, o’txona jarayonini tashkil etishiga va rejimlariga bog’liq bo’ladi. 
NO
x
birikmaning kontsentrasiyasi Ya.B.Zeldovich ifodasidan aniqlash 
mumkin: ( NO
2
ga o’tkazilgan holda)