O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Kompaniyalarning vazifalari 
Savdo  xududi  talabiga  baho  berish  –  sotish  uchun  eng  qulay  xududlarni 
aniqlash  va  marketing  byudjetini  mazkur  xududlar  bo‟yicha  taqsimlash.  Shuning 
uchun  ham  ular  turli  shaharlar,  shtatlar  va  xattoki  milliy  bozorlarning  bozor 
imkoniyatlariga  baho  berishi  lozim.  Buning  uchun  asosan  ikki  usuldan 
foydalaniladi:  bozorni  rivojlantirish  usuli  va  bozor  omillarini  belgilash  usuli. 
Birinchi usul uchun har bir bozordagi xaridorlarni aniqlash va ularning kelajakdagi 
haridlar  xajmiga  baho  berish  zarur.  Ikkinchi  usul  esa  tez  xizmat  ko‟rsatiladigan 
restoranlarda  foydalaniladi.  Yog‟da  qovurilgan  tovuq  bilan  savdo  qiluvchi  tez 
xizmat  ko‟rsatiladigan  restoranlar  AQSh  ga  nisbatan  Osiyoda  kattaroq  bozorga 
ega.  KFS  Osiyoda  qo‟lga  kiritilgan  katta  yutuklar  misolidir.  KFS  korporastiyasi 
faqat AQShning ichki bozorida faoliyat ko‟rsatib bankrot bo‟lishiga oz koldi. 1991 
yilda  amerikalik  iste‟molchilar  o‟z  sog‟liqlarini  o‟ylab  qovurilgan  taom  emay 
qo‟yganliklari  natijasida  kompaniya  savdosi  5%  gacha  tushib  ketdi,  ularning  tez 
xizmat ko‟rsatish bo‟yicha raqobatchilari esa oldinga siljishdi. Shu vaqtning o‟zida 
ushbu  korporastiyaning  Gonkongdagi  restoranlaridagi  savdo  1980  yildagi  63 
doll.dan 1991 yilda 834 doll.gacha oshib ketdi. KFS ana shundan foydalanib butun 
Osiyo bo‟yicha shunday o‟sish bo‟lishiga erishdi. 
Xitoyda,  Janubiy  Koreyada,  Malayziya,  O‟rta  Sharkda,  Tayland  va 
Indoneziyada  McDonald`s  emas  aynan  KFS  tez  xizmat  ko‟rsatuvchi  restoranlar 
ichida etakchi bo‟ldi, Yaponiya va Singapurda esa McDonald`s dan keyin ikkinchi 
urinda  bo‟ldi.  KFS  1800  restoranlarining  har  biri  bo‟yicha  1,2  mln.  doll.  savdo 
qiladi, bu Amerikaning o‟rta restoranlaridan 60% ko‟proq. Keyingi besh yilda KFS 
o‟zining Osiyodagi restoranlar sonini ikki barobarga oshirmoqchi. 
Nima sababdan KFS restoranlari Osiyodan muvaffaqiyatlarga erishdilar? 
1.Yirik  Osiyo  shaharlarida  daromadi  kun  sayin  oshib  borayotgan  o‟rta  sinf 
ishchilari  bo‟lgan  yoshlar  ko‟paymokda.  Tez  xizmat  ko‟rsatiladigan  restoranlarda 
oddiy kaxvaxonalarga nisbatan yaxshirok xizmat ko‟rsatiladi. Osiyoliklar Amerika 
uslubida  bezatilgan  restorandagi  sifatli  xizmat  va  qulayliklar  uchun  ko‟proq  xaq 
to‟lashga tayyorlar. 
 2.Ko‟p osiyolik ayollar ishlamoqdalar va uyda taom tayyorlashga imkonlari 
bo‟lmayapti. 
 3.  Osiyoliklar  uchun  qovurilgan  tovuq  ta‟mi  gamburgerlarning  ta‟miga 
nisbatan  yaxshiroq  tanish,  tovuq  go‟shti  esa  qo‟y  go‟shtiga  nisbatan  qulayroq. 
Undan tashqari  Xindistonda  mol go‟shti, musulmon  davlatlarida  cho‟chqa go‟shti 

---

56 
 
ta‟qiqlab  qo‟yilgan  singari  tovuq  go‟shti  xech  qaysi  din  tomonidan 
ta‟qiqlanmagan. 
Osiyodagi  JCFC    restoranlariga  tashrif  buyuruvchilarga  oddatdagi  bo‟yicha 
tayyorlangan  jo‟jalarnigina  emas,  balki  maxalliy  didlarga  moslashtirilgan 
taomlarni  taklif  qiladilar.  Masalan,  Taylandda  o‟tkir  ta‟mli  qanotlar  ziravorlar 
bilan, Yaponiyada karri sousi qo‟yilgan qovurilgan baliq va jo‟ja. 
Kompaniyalar butun jaxonni o‟z bozorlari sifatida ko‟rib chiqishi lozim. Ular, 
qo‟shni  shtatdami,  o‟z  mamlakatlaridami  yoki  jaxondagi  xar  qanday  boshqa 
mamlakatdami,  qaerda  joylashganligidan  qat‟iy  nazar  ko‟proq  savdo  qilish  uchun 
imkon bo‟ladigan va ko‟proq daromad keltiradigan xududlarni belgilashlari lozim. 
Savdo  xududini  belgilashning  umumiy  usuli,  bozor  imkoniyatlarini  aks 
ettiruvchi bozor omillarini belgilash va ularni umumlashtirishdir. 
Ko‟p  kompaniyalar  bozor  xududi  talabi  haqida  matbuotda  e‟lon  qilingan 
ma‟lumotlardan  foydalanadi.  Marketing  bo‟yicha  mutaxassislar  endi  kichik 
xududlar bo‟yicha aholini ro‟yxatga olishning belgilari va katta xududlar bo‟yicha 
kodlar va pochta xizmatlari tomonidan ishlab chiqilgan pochta indekslari bo‟yicha 
har bir shtatning, har bir shaharning ko‟rsatkichlarini bilishlari mumkin. Marketing 
bo‟yicha  mutaxassislar  mazkur  ma‟lumotlarni  turli  bozor  xududlarida  talab 
darajasini belgilashda foydalanishlari mumkin.