O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

1.
 
Olingan qiymatlarning bir xilligini tekshirish. Keskin 
farqlanuvchi qiymatlardan voz kechish 
 
Dastlab tahlil natijasida olingan qiymatlar miqdorning ortib borishi tarzida 
joylashtiriladi. 
1
X
; 
2
X
;
1
−
n
X
n
X
Tahlil qiymatlari bir xil bo‘lib, qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘yilmagan statistik ishlash 
natijasini ishonchli deyish mumkin. 
Ko‘pchilik hollarda o‘rtacha arifmetik qiymat 
X
aniqlanayotgan xaqiqiy qiymat 
µ
ni baxolashda eng aniq ma’lumot berishi mumkin. 
n
X
X
n
∑
=
1
1
(1) 
Ayrim aniqlashdan standart chetlanish - S - tasodifiy xatoliklarni aniqlash 
imkoniyatini beradi. Bu qiymatning kvadrati - S
2
dispersiya deyiladi. 
Dispersiya olingan qiymatlarning qaytaruvchanligi haqida ma’lumot berib, uni 
hisoblash uchun dastlab qiymatlar oralig‘i d
1
va erkinlik darajasining qiymati 
f
aniqlanadi
X
X
d
−
=
1
1
(2) 
1
−
=
n
f
(3) 
f
X
n
X
f
d
S
n
n
∑
∑
−
=
=
1
2
2
1
1
2
1
(4)
2
S
S
=
(5) S – ayrim aniqlashdagi chetga chiqish. 
O‘rtacha qiymatdan standart chetlanish S
x
quyidagi formula yordamida 
hisoblanadi. 
n
S
S
X
=
(6) 
X, S
2
,S kattaliklar tahlil jarayonida qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘yilmagan va olingan 
qiymatlar bir hilda bo‘lgandagina ishonarli hisoblanadi. 
Bajarilgan tahlil soni – n<10 bo‘lganida qiymatlarning bir xildagilarni statistik 
tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat mezonining 
amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati bilan 
solishtiriladi. 
;
2
1
1
R
X
X
Q
−
=
(7) 
;
1
1
R
X
X
Q
n
n
−
−
=
(8) 
R - qiymatlar oralig‘i 
n
X
X
R
−
=
1
(9) 

---

23 
Nazorat mezonining hisoblab chiqilgan sonlaridan birontasi O (R, n] ning jadvaldagi 
qiymatidan katta bo‘lsa Q>Q (R, n) X
1
yoki X
II
variantlari tashlab yuborilib, statistik 
hisoblash boshqatdan bajariladi va bir xil qiymatlardan X, S
2
va S
1
, S
x
kattaliklarni 
hisoblash uchun foydalaniladi. 
Nazorat mezonining nazariy qiymati jadvalidan Q (9, 95%) ni topamiz.