O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

Tahlilning to‘g‘riligi, ishonchlilik chegaralari. 
Tahlilning to‘g‘riligini baholash uning qaytaruvchanligini baholashga nisbatan 
murakkabroq bo‘lib, amalda analitik usullarning to‘g‘riligiii baholash uchun ko‘pchilik 
hollarda tarkibi yuqori darajada aniq bo‘lgan standart namunalardan foydalaniladi. 
Bunda standart namuna tekshiriluvchi namuna bilan ketma-ket, bir xil usul bilan tahlil 
qilinib, tahlilning to‘g‘riligi aniqlanadi. Lekin amalda tekshiriluvchi namunalar tarkibiga 
ko‘ra standart namunadan farq qilib, bu tahlilning to‘g‘riligiga ta’sir qiladi. SHuning 
uchun tahlilning to‘g‘riligini uning qaytaruvchanligi orqali baholash maqsadga muvofiq.
 
Ishonchlilik chegaralari.
Agar tahliliing o‘rtacha qiymatini aniqlash uchun sistematik xatoliklardan xoli bo‘lgan usul 
qo‘llanilgan bo‘lsa, usulning to‘g‘riligi matematik statistika yordamida aiiqlanadi. Bunda 
o‘rtacha qnymatning (
X
) xaqiqiy qiymatga (
µ
) mosligi qanday chegaralarda bo‘lishi 
muhim ahamiyatga ega. 
Bu moslik 100% bo‘lmay, ma’lum chetlanishga yo‘l qo‘yilib (
α
) , chetlanish ishonchlilpk 
ehtimolligi (100-100
α
) bilan belgilanadi. 
Ishonchlilik chegaralarini ifodalash uchun standart chetlanish (S) 
hisoblanib, jadvaldan noaniqlik xossasi 
( a )
ga mos kelgan mezon (I) qiymati topiladi.
O‘rtacha arifmetik qiymat (
X
) uchun ishonchlilik chegarasi formula yordamida 
hisoblanadi: 
n
S
t
X
*
±
Tahlilning noaniqlik chegarasi a = 0,100 bo‘lsin. U holda ishonchlilik extimolligi
R 
=
90% bo‘ladi. Dori moddasi 10 marta tahlil qilinib, o‘rtacha arifmetik qiymat X 

---

22 
=99,8% va standart chetlanish S=0,20 bo‘lsin. Jadvaldan R = 90% va 
f
= n-1 = 10-1=9 
ga mos kelgan Styudent mezonining qiymati topilib, tahlilning ishonchlilik chegarasi 
aniqlanadi: 
%
12
,
0
8
,
99
16
,
3
2
,
0
*
83
,
1
8
,
99
*
±
=
±
=
±
n
S
t
X
Davlat farmakopeyasining XI nashri talabiga ko‘ra kimyoviy va biologik tahlil 
natijalarini matematik statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlanadi
: