O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

3.Qo‘pol xatoliklar 
Ulchovlarning ob’ektiv sharoitlari bilan tushintirib bo‘lmaydigan qo‘pol 
xatoliklar, yanglishmovchiliklardir. Ularga hisoblashlardagi xatoliklar yoki ishdagi 
noaniqliklar kiradi, aniqlash sharoitining keskin buzilishi, natijalarning noto‘g‘ri yozilishi, 
asbobning buzilishi. Ushbu o‘zgarishlar sababli olingan natijalar statistik ishlab chiqishda 
hisobga olinmaydi. 
Absolyut va nisbiy xatoliklar. 
Tahlil natijasining qay darajada to‘g‘riligi absolyut va nisbiy xatoliklar bilan 
belgilanadi. X natijaning absolyut xatoligi 
µ
−
1
X
ga teng bo‘lib, aniqlanayotgan 
kattalikni o‘lchash birligi bilan ifodalanadi (gr., ml., % va x.k.). 
µ
−
1
X
- 
olingan qiymat bilan haqiqiy qiymat orasidagi farq. 
Masalan, agar tahlil qilinayotgan modda namunasining haqiqiy massasi 0,1000 
g. 
(
µ
)
bo‘lib, laboratoriya tarozisida tortilganda 0,1001 g. (
1
X
) miqdorida o‘lchashga muvoffaq 
bo‘lindi. Demak, tortish jarayonidagi absolyut xatolik 
µ
−
1
X
=0,1001-0,1000=0,0001 g bo‘ladi. 
Nisbiy xatolik absolyut xatolikning aniqlanuvchi kattalikning haqiqmy qiymatiga 
bo‘lgan nisbati bo‘lib, odatda foiz miqdorda ifodalanadi. 
Nisbiy xatolik = 
100
*
µ
µ
−
X
 
Kelgirilgan tortish jarayonidagi nisbiy xatolik 
%
1
,
0
100
*
1000
,
0
1000
,
0
1001
,
0
=
−
bo‘ladi. 
Tahlil natijalarini matematik ishlab chiqish orqali quyidagilarni aniqlash mumkin: 
1.
Olingan taqlil natijalarining qay darajada ishonarli ekanligini; 
2.
Qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘yilmaganligini; 
3.
Bir nechta tahlil natijasida olingan qiymatlarning qay darajada aniqligini; 
4. Ishonchlilik 
oralig‘i 
qiymati; 
5. Nisbiy xatoliklar qiymati; 
6. Olingan qiymatlarning qay darajada qaytaruvchanligi; 
7. Ikki yok i undan ortiq tahlil usullaridan qay birida aniqlik yuqori ekanligi; 
8. Bir vaqtda olingan bir nechta tahlil natijalarining bir-biriga mosligi; 
9. Aniqlik qiymatining ma’lum me’yori uchun bajarilishi lozim bo‘lgan ketma-ket 
tahlil soni; 
10. Mahsulot sifatining qay darajada kafolatlanganligi; 
11. CHiziqli bog‘lanish o‘lchamlarini; 
12. Korrelyasiya koeffitsientining qiymatini; 
13.Biologik tahlil usullari bilan dori moddalarining farmakologik faolligini.