O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

2.Tasodifiy xatoliklar
-o‘lchashda hisobga olib bo‘lmaydigan sabablarga bog‘liqdir. 
Ular bir qancha o‘lchov natijalarning o‘rtasidan chetlanish farqida yuzaga keladi. 
SHuningdek, u sozlanmagan asboblardan foydalanilganda, tahlil uchun olingan namuna 
tarkibining bir xil bo‘lmasligi, gigroskopik xossaga ega bo‘lgan moddalardan tortma 
olinganda, tajriba vaqtida haroratni o‘zgarishi, tahlil qilinayotganida moddani 
yo‘qolishi, eritmaga reaktivdan, havodan, idish va boshqalardan yot moddalarni qo‘shilib 
qolish natijasida sodir bo‘ladi. Masalan, aynan bir xil ishqorni titrlashda turli hajmdagi 
kislota eritmalari sarflanadi ( 1 0 , 3 , 1 0 , 1 , 1 0 , 4 ) . Bu farqlar titrlashni noto‘g‘riligidan, 
hajmni noto‘g‘ri hisoblashda, byuretka d e v or l a r i d a n s u yu q l i k n i t o‘ l i q t us h ma s l i g i
v a b o s h q a l a r natijasida yuzaga kelishi mu mkin. Bunday xatolikni kelib chiqishi 
tajriba o‘tkazuvchini o‘lchov natijalariga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarini bilmasligi ham 
sabab bo‘ladi.
Tasodifiy xatolik natijasida olingan natijalarni oldingi olingan natijalar asosida 
to‘g‘rilab bo‘lmaydi.
 
Tasodifiy xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik mumkin emas, chunki har qanday fizik 
kattaliklarni o‘lchashda ma’lum darajada noaniqlikka yo‘l qo‘yiladi. Masalan, eng aniq 
ishlaydigan tahlilchi ham 50 ml hajmli byurotkadan foydalanib titrlasa, titrant xajmini 
aniqlashda ±0,01-0,02 ml xatolikka yo‘l qo‘yadi. Tasodifiy xatoliklar musbat eki manfiy 
ishorali bo‘lishi mumkin. SHuning uchun hisoblashlarda bir nechta ketma-ket 
bajarilgan tahlil qiymatlaridai foydalanish maqsadga muvofiq. Lekin bir necha marta 
qaytarilgan tahlil qiymatlaridan foydalanib hisoblanganda ham yo‘l qo‘yilgan tasodifiy 
xatoliklar tahlil natijasiga ta’sir etadi.

---

20 
SHunday qilib, o‘lchashning to‘g‘riligiga, sitematik xatolikdan tashqari tasodifiy 
xatolik ham ta’sir ko‘rsatadi. Bunda bu xatolik o‘lchashning qaytaruvchanligiga hamda 
natijalariiig o‘xshashligiga ta’sir qiladi.