O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Iplarning qalinligini o'lchash. 
Pillani yigirish jarayonida chegaralanmagan uzunlikli, berilgan va tekis 
qalinlikka ega uzluksiz iplar olish uchun ularni bir butun kompleks o'ramda yig'iladi. 
Bu yerda asosiy operatsiyalardan biri har xil usullar bilan aniqlanadigan iplarning 
qalinligi hisoblanadi. Pillalar bir vaqtda yigirilmaydi va ip o'rami ipning qalinligiga 
ko'ra to'la boradi.
Iplar qalinligini o'lchash va rostlashning bevosita va bilvosita aniqlash usullari 
mavjud.
Iplar qalinligini bevosita o'lchash va rostlash usulida uning o'lchanadigan qismi 
ko'ndalang kesim yuzasini va hajmini o'zgarishi orqali aniqlanadi. Bu usulning 
ancha murakkabligi sababli bilvosita usul keng qo'llaniladi. Bu usulda iplarning 

---

27 
qalinligi, ularning elektr qarshiligini o'zgarishi tangensial ishqalanish kuchi va 
tarangligini o'zgarishiga bog'liq o'lchanadi. G.S. Pozdnyakov tomonidan iplarning 
qalinligini ularning elektr qarshiligini o'zgarishi orqali o'lchash va rostlash usuli 
taklif qilingan. Pilla yigirishda harakatlanadigan shoyi xom-ashyo ipning sirtiga 
yupqa qarshiligi o'lchanadi. Umumiy holda shoyi xom-ashyoning qalinligi quyidagi 
formula bilan aniqlanadi:
n
Т
Т
к


; (1.21.) 
Bu yerda:

- ipning qalinligi,teks; 


- pilla ipning o'rtacha qalinligi,teks ; 
n
 
- to'plamdagi pillalar soni 
Ipning elektrik qarshiligi quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
n
T
lY
R
k


3
10

(1.22.) 
Bu yerda:

- ipning solishtirma qarshiligi, Om.mm
2
/m; 
l
- ipning uzluksiz o'rtacha uzunligi, m; 
Y
-ipning solishtirma og’irligi,mg/mm
3
. 
(1.22.) formulada

,
l
, 
Y
- o'zgarmas bo'lganda ipning qalinligi qarshilik R 
bilan bog'liqdir. Taklif qilingan usulning prinsipial sxemasi 1.14- rasmda 
ko'rsatilgan. 

---

28 
1.14- rasm. Iplar qalinligini o'lchash sxemasi 
Ip 1 avval elektrolit 2 bilan namlangandan so'ng sezgir element elektrodlardan 
o'tkaziladi. Ip elektrolit qatlam bilan qoplanganligi uchun ipning elektr qarshiligi 
o'zgaradi. R ning o'zgarishi ko'prik sxema yordamida o'lchanadi.