O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Taxogeneratorlar. 
Avtomatik rostlash sistemalarida burchakli tezliklarni elektr yurituvchi kuchga 
o'zgartirish vazifasida hamda tezlik bo'yicha teskari bog'lanishi uchun o'zgaruvchan 
va o'zgarmas tokli taxogeneratorlar ishlatiladi. Generatorli rejimda ishlaydigan kam 
quvvatli elektrik kollektorli mashina o'zgarmas tokli taxogenerator hisoblanadi. 
Qo'zg'atish usuliga ko'ra o'zgarmas magnit yordamida qo'zg'atuvchi magnitoelektrik 
(1.9. a-rasm) va maxsus qo'zg'atish cho'lg'ami elektrodinamik (1.9. b-rasm) turlariga 
bo'linadi. Rotor harakati natijasida induksiyalangan elektr yurituvchi kuch quyidagi 
formula yordamida aniqlanadi: 
e
Ñ



F
; (1.19.) 
Bu yerda:

- rotor aylanishi burchak tezligi. 
e
C
- mashinaning konstruksiyasiga bog'liq o'zgarmas koeffitsient; 
F
- qo'zg'atish oqimi; 
Ideal holda, qo'zg'atish oqimi o'zgarmas bo'lganda, (F = const.) taxogenerator 
elektr yurituvchi kuch rotor aylanishining chiziqli tezligiga bog'liqdir. 

k
E

; (1.20.) 
bu yerda: 
k
- proporsionallik koeffitsienti.
Qo'zg'atish usuliga ko'ra taxogeneratorlarni magnitoelektrik, elektrodinamik va 
rotorli turlari mavjud. 

---

22 
1.9-rasm. Taxogeneratorning prinsipial sxemasi. 
a) magnitoelektrik; b) elektrodinamik, v) rotorli taxogeneratorlar. 
O'zgaruvchan tokli taxogenerator - ikki fazali qisqa tutashuv rotorli ansixron 
mashinadir. (1.9-rasm). Statorda bir-biriga nisbatan 90 gradus surilgan ikki 
cho'lg'am joylashgan. Cho'lg'amlardan biri qo'zg'atish cho'lg'ami U - o'zgaruvchan 
tok manbaidan ozuqa oladi. Boshqasi chiqish Uchik - nagruzkaga yoki o'lchash 
asbobi va ASR elementiga ulanadi. Rotorlarning aylanishida taxogeneratorning 
chiqishida qator aylanish tezligiga proporsional kuchlanish hosil bo'ladi.