O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Ipning tarangligini aniqlash. 
To'qimachilik ishlab chiqarish jarayonlarida shoyi, xom - ashyo iplarining 
tarangligini nazorat va rostlashda texnologik jihozlarning optimal ish rejimini 
iplarning uzilishini kamaytirish orqali erishiladi. Ip tarangligini kamayishi uni 
o'rashni qiyinlashtirsa, ko'payishi esa iplarning tez uzilishiga va iplarning 
cho'ziluvchanligini kamayishiga olib keladi. 
Yigirish jarayonida iplarning tarangligi g'altakning kichik diametridan kattasiga 
qarab o'zgaradi. Iplarning uzilishini kamaytirish uchun ularning tarangligi katta 
joyida barabanning aylanish tezligini kamaytirish, taranglik kam joyda esa - 
ko'paytirish kerak. Harakatdagi ipning tarangligini aniqlash uchun mexanik 
dinamometrik o'zgartgichli elektrik asboblar ishlatiladi.
Amalda mexanik asboblardan o'zining yuqori sezgirligi va katta aniqlikka 
egaligi bilan farq qiladigan tenzometrik o'zgartgichli elektr asboblar keng 
qo'llaniladi. 1.13- rasmda elektron tenzometrning sxemasi ko'rsatilgan. Tenzometr 
ikki R6 va R7 tenzorezistordan tranzistor T1 da yig'ilgan bir kaskadli
kuchaytirgichdan ko'prikli manbaa ta'minlovchi tranzistor T2 li generatordan va 
o'ziyozar asbob mikroampermetrdan tuzilgan. 

---

26 
1.13-rasm. Ip tarangligini o'lchaydigan elektron tenzometr sxemasi 
Tenzometr ko'prik sxemasi yoki yelkalarida R6 va R7 tenzorezistorlar 
deformatsiyalanadi va natijada ularning qarshiligi o'zgaradi. Tranzistor T2 da 
yig'ilgan o'zgaruvchan tokli ko'prik sxema tenzorezistorlar qarshiligini elektrik 
signalga aylantiradi. Elektrik signal T1 tranzistorda kuchaytirilib, ajratuvchi 
transformator Tr1 va to'g'rilovchi ko'prik orqali o'ziyozar asbob - mikroampermetr 
(MA) ga uzatadi. Ushbu asbob sifatida elektron ossillograflar, o'ziyozarlar va 
boshqa asboblar qo'llaniladi. Asbob ip tarangligini 5-25 g o'lchash chegarasida 
o'lchaydi.