O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

1.3.Unifitsirlangan o'zgartgichlar 
O'lchash o'zgartgichlarida ishlatiladigan energiya manbaining turiga ko'ra 
quyidagi tarmoqli o'zgartgichlar mavjud:
pnevmatik, elektrik analogli, elektrik diskretli, gidravlik hamda energiya 
manbaisiz ishlaydigan o'zgartgichlar, elektrik analogli tarmoqqa kiruvchi 
asboblar o'zgarmas va o'zgaruvchan uzluksiz signalli va impuls signalli turlarga 
bo'linadi. 
Elektrik diskret tarmoqqa kiruvchi asboblar esa releli chastotali va impul's 
signalli turlariga ajratiladi. 
Blok - modul prinsipi asosida qurilgan har qanday unifitsirlangan 
o'zgartgichlar ikki asosiy elementdan iborat: 
1.O'lchanayotgan kattalikni mexanik kuchga aylantiradigan o'lchash bloki. 
2.Mexanik kuchni unifitsirlangan standart signalga aylantirib beradigan kuch 
o'zgartgichi. 
Unifitsirlangan pnevmo-kuch o'zgartgich 
Unifitsirlangan pnevmo-kuch o'zgartgichning ishlash prinsipi pnevmatik kuch 
kompensatsiyasiga asoslangan.

---

29 
1.15- rasm. Unifitsirlangan pnevmo-kuch o'zgartgichning prinsipial sxemasi. 
O'lchanayotgan texnologik kattalik o'lchash bloki 8da proporsional mexanik 
kuch R ga o'zgartiriladi. Bu kuchni o'zgarishi richagli sistema 1 va 2 bilan 
bog'langan soplo - zaslonka sistemasi zaslonkasi 4 ni harakatlantiradi. 
Qisilgan havo signali drossel' orqali soplo 5 ga uzluksiz tushadi. Zaslonka 4 ni 
harakatlanishi natijasida soplo-zaslonka sistemasini taqqoslash sezgir indikatori 
o'lchanayotgan kattalik o'zgarishini qabul qiladi, qisilgan havo sarfi soplo 5 orqali 
o'zgaradi. Natijada kuchaytirgich signal bosimi o'zgaradi. Shunday qilib 
o'lchanayotgan kattalik o'zgarishi bilan richagli sistema 1 ni harakati sistema 
soplo - zaslonka ta'sirida boshqarilayotgan qisilgan havo bosimiga o'zgartiriladi. 
O'zgartirilgan 
signal 
pnevmatik 
kuchaytirgich 
6 
kirishiga 
uzatiladi. 
Kuchaytirgichning chiqish signali distansion uzatish yo'liga va teskari aloqali 
sil'fon 7 ga beriladi hamda proporsional, teskari aloqa Rt.a. kuchga aylantirilib, 
o'lchanadigan kirish bosimi P bilan tenglashtiriladi. Natijada kuchaytirgich 
chiqishidagi qisilgan havo bosimi o'lchanadigan kattalikni qiymatini ifodalaydi. 
O'zgartgichni richagli sistema 1 uzatish nisbatini korrektr 2 richag sistemasini 
o'qi bo'yicha harakati natijasida tuzatish kiritiladi. O'lchanadigan kuchni 
to'xtatish diapazoni 0 - 6,9 dan 0-49 H gacha (0-0,5dan 0-5
kgk
). Chiqish signali 
dastlabki qiymati 1,96 10
4
Pa (

0,2
2
/
sm
kgk
)korrektor prujinasi 3 orqali 
o'rnatiladi. O'zgartgich standart qisilgan havo bosimi 12,710
4
Pa (~ 1,4 
2
/
sm
kgk
) 
dan manbaa oladi. Signalni uzatish masofasi - 300 m.