O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

NAZORAT SAVOLLARI 
1. Pnevmatik kirish va chiqish signallari diapazoni qanday? 
2.Pnevmatik asboblar qanaqa printsip asosida tuzilgan ? 
3. Qanaqa pnevmatik elementlarni bilasiz ? 
4. Pnevmatik asboblarni manbaa bosimining qiymati nimaga teng? 
5. Pnevmatik asboblar qaerlarda ishlatiladi? 
6. Taqqoslash elementi nina vazifani bajaradi? 
7. Soploni vazifasi nimadan iborat? 
8. Zaslonka nima uchun ishlatiladi? 
9. Ijro etuvchi mexanzmlarning manbaa bosimi nechaga teng? 
10.Diskret signal nechaga teng? 
 
 
 
 
 
 
 
IX-bob. MASOFADAN TURIB O’LCHASH SISTEMALARI. 
Zamonaviy ishlab chiqarish korxonalarida texnologik jarayonlarni boshqarish 
qulay bo'lishi uchun ko'pgina kontrol o'lchov asboblarini maxsus pul'tlarda 
joylashtiriladi. Buni amalga oshirish uchun har xil distansion sistemalar ishlatiladi.
Distansion sistemalar orqali asboblarning ko'rsatkichlari 200 500 m masofaga 
elektrik sistemalar, 160 m ga pnevmatik va 60 m gacha gidravlik sistemalar orqali 
uzatiladi.Uzoq masofaga signallarni uzatish uchun telemetrik sistemalar ishlatiladi. 
Elektrik distansion ko'rsatishni masofaga uzatish sistemalari. 
Reostatli uzatish sistemasi. O'lchov asboblari sezgir elementi bilan kinematik 
bog'langan reostatli (potensiometrik) o'zgartgichlar reostatli uzatish sistemasining 
asosiy elementi bo'lib hisoblanadi. Reostatli o'zgartgichning surgichi o'lchanayotgan 
kattalik o'zgarishi bilan harakatlanadi. Shunday qilib, sezgir elementning chiqish 
harakati reostatning elektr qarshiligini o'zgarishi hisobiga o'zgarmas yoki 
o'zgaruvchan tokka aylantiriladi. 

---

171 
9.1. - rasm. Reostatli distansion uzatish sistemasini prinsipial sxemasi. 
Biror-bir fizik yoki texnologik kattalikni o'lchashda reostat surgichi 2 
potensiometr bo'ylab, o'lchanadigan kattalik o'zgarishiga proporsional suriladi. 
O'zgartgichning elektrik qarshiligini o'zgarishi esa chiqish kuchlanishini o'zgartiradi 
va ulash yo'li 3 bo'ylab, ikkilamchi asbob 4 ga uzatiladi. Shunday qilib, potensiometr 
surgichi o'lchanadigan kattalik o'zgarishiga proporsional harakatlanadi, ikkilamchi 
asbob yordamida o'lchanadigan chiqish kuchlanishi o'lchanadigan kattalik 
o'zgarishiga proporsionaldir. Shuning uchun ikkilamchi asbob o'lchanadigan kattalik 
birligida graduirovkalanadi. Bu uzatish sistemalari bilan avtomatik ko'priklar, 
potensiometrlar va avtomatik rostlash sistemalarida elektrik ijro etuvchi 
mexanizmlar bilan boshqarishning transformator - differensial sistemasi ikkilamchi 
asboblari jihozlanadi. Bu sistemalarning asosiy kamchiligi - kontaktlarni tez 
ifloslanishi his oblanadi.