O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Elektromashinali kuchaytirgichlar (EMK) 
 
Avtomatik rostlash sisemalarida kichik quvvatli , elektromashinali
kuchaytirgichlar (EMK) ishlatiladi . o’zgarmas tokli elektromashinali
generatorning bir turi bo’lgan EMK yuqori o’zgarmas aylanish tezligiga ega 
asenxron elektrodvigatel bilan harakatga keliriladi . Bunday EMK 2 juft bo’ylama
o’q (a -a) bo’yicha va ko’ndalang (v-v ) o’q bo’yicha (7.7-rasm )joylashgan . 
Shyotkalardan iborat , (v-v) shyotkalar qisqa tutashgan . Shyotkaning a –a 
ikkinchi jufti kuchaytirgichning chiqishi bo’lib hisoblanib , nagruzkaga ulanadi.
Qutublar o’zaklarida 2 yoki undan ortiq natijaviy magnet maydoni Ф
y
hosil
qiladi . Bu maydonda yakorning aylanishi natijasida v-v ko’ndalang shyotkada
Ф
y
va yakor aylanishga praporsional e.yu.k. hosil bo’ladi . Bu kuchaytirishning
birinchi kaskadi bo’lib unda cignal tok bo’yicha kuchaytiriladi .

---

161 
7.7- rasm. Elektromashinali kuchaytirgichning sxemasi
Ko’ndalang magnet oqimi Ф
v
a- a bo’ylama shyotkada J
0
tok va kichik e.yu.k. 
ε(U
chiq
) hosil qiladi . Shunday qilib EMK da ikki pag’onali kuchaytirish olib
boriladi . Birinchi pafonada Ф
y
magnet oqimi ta’sirida va ikkinchi pagonada
ko’ndalang magnet oqimi Ф
v
ta’sirida signal kuchaytiriladi . 
Sxemada kompensatsion cho’g’am KO bo’ylama o’q bo’yicha yakorning
ta’sirini kompensatsiyalash uchun ishlatiladi . Kompensatsion cho’lg’am KO ga 
parallel rostlovchi rheostat R
sh
ulanadi . EMK larning boshqarish cho’lg’amlarini
induktivligi kichik , shuning uchun ular kichik inersionlikka (0.1:0.3) va yuqori
quvvat bo’yicha kuchaytirish koyfisenti – 10 000 gacha ega . EMK larning ishini
xarakterlaydigan kattaliklaridan biri ularning ko’paytirish koyfisenti, tez ishlashi
va ishga yaroqli ekanligidir.
Quvvat bo’yicha birinchi pag’ona kuchaytirish koyfisenti
y
y
v
v
y
v
J
U
J
E
P
P
K


1
, (7.8) 
Quvvat bo’yicha ikkinchi pag’ona kuchaytirish koyfisenti
v
v
a
a
v
a
E
J
J
U
P
P
K


, (7.9)
EMK ning umumiy kuchayrtirish koyfisenti
y
v
v
v
y
J
U
J
U
K
K
K


2
*
, (7.10) 
Magnitli va electron kuchaytirgichlarni ish unumdorligi elektromashinali
kuchaytirgichlarga nisbatan yuqoriligi uchun ishlab chiqarishni
avtomatlashtirishda keng qollaniladi . 

---

162