O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Olmazor tibbiyot kolledji

Mavzu №2: Nafas a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi.
Reja:

1. 
   .Nafas olish sistemasining tuzilishi va vazifasi.
   
2. 
   Klinink holat va simptomlarini
   
3. 
   Tekshirish usullari va davosini
   
4. 
   Bemorlarni parvarish qilishni
   
5. 
   Zotiljam kasalligi bilan og’rigan bemorlarni parvarish qilishni.
   

Nafas organlari sistemasi burun yo’llari, hiqildoq, traxeya, bronxlar, o’pkani o’z ichiga oladi, o’pka yupqa elastik biriktiruvchi to’qima pardasi – plevra bilan qoplanib, o’ralgan bo’ladi. Uni o’pka 3 bo’lakdan :

1. 
   Ustki
   
2. 
   Pastki
   
3. 
   O’rta
   

Chap o’pka esa 2 bo’lakdan: ustki va pastki bo’lakdan tashkil topgan. O’pka ko’krak qafasda joylashgan.
O’pkaning pastki yuzasi ko’krak bilan qorin o’rtasidagi to’siq – diafragmaga taqalib turadi.
Havo burun yo’llari orqali traxeyaga o’tadi, traxeya o’ng va chap bronxlarga bo’linadi, bular esa o’pkaning tegishli bo’laklariga kirib boradi. Bronxlar juda mayda tarmoqlarga bo’linib ketadi, bularni bronxiolalar deyiladi. Ular nihoyatda mayda bo’shliqlar – alviolalar bilan tugallanadi. Alveolalar mayda– mayda qon tomirlari – kapillyarlar turi bilan o’ralgan.
Alveolalarda gazlar almashinuvi bo’ladi: bu yerga kirgan havodan alveolalarni o’rab turgan kapillyarlarga kislorod o’tadi; organizmni kislorod bilan ta’minlash ishini eritrotsitlar bajaradi. Gazlar almashinuvi protsesida korbanat angdrid gazi hosil bo’ladi, bu gaz havo yo’llari orqali tashqariga chiqarilib yuboriladi.
Nafas olganda o’pka kengayadi, o’pkaga 700 sm³ atrofida havo kiradi. Nafas chiqarilganida ko’krak qafasi hajmi kichrayadi. Normada nafas harakatlari soni minutiga 15 – 20 taga teng bo’ladi.
O’pkaning tiriklik sig’imi: sportchilarda ( sog’lom odamlarda ) 5000 ml³ , o’rtacha erkaklarda – 3500 ml³ , ayollarda – 2500 ml³ .
Nafas o’rganlari faoliyatini uzunchoq miyada joylashgan nafas markazi idora etib boradi.
O’pka muhim organ bo’lib, qon almashishi ham unga bog’liq bo’ladi; o’pka arteriyasi yurakning o’ng qorinchasidan chiqqanidan keyin o’pkada juda ham katta kapillyarlar turini hosil qiladi.
Nafas a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda yo’tal, hansirash, nafas qisishi, ko’krak qafasida og’riq belgilari uchraydi.
Yo’tal. Bronxlar va yuqori nafas yo’llaridan yot jismlarning yuqori nafas yo’llari, bronxlar va o’pkaning turli kasalliklarida shilimshiq va balg’amning chiqarilishiga qaratilgan himoya refleksi hisoblanadi. Yo’tal bronxlarning shilliq pardasi shishib turadigan bronxitda, hiqildoq yallig’lanishi – loringit kuzatiladi. Yo’talganda nafas yopiq tovush yorig’idan to’satdan va sekin chiqadi.