О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
15 nafar sinf 
rahbarlari % 
 
«Ha» 
80
% 
50
% 
50
% 
60
% 
50
% 
40
% 
30
% 
15
% 
100
% 
100
% 
 
«Yо‘q» 
20 
% 
50
% 
50
% 
40
% 
50
% 
60
% 
70
% 
- 
- 
- 
«Bilmadim» 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
75
% 
- 
- 
 
 1.  10-15  yillik  ish  stajiga  egamisiz?-  degan  savolga  80  foiz  о‘qituvchi 
defektologlar  «ha»  va  20  foizi  «yо‘q»,  10  yildan  kam  ish  stajiga  ega 
ekanlliklarini kо‘rsatgan. 
2. Siz sinf rahbari sifatida necha yildan beri faoliyat kо‘rsatib kelmoqdasiz 
va bu faoliyatingizni davom yettirishni hohlaysizmi?-degan savolga ham 50 foiz 
о‘qituvchilar  15  yildan  ortiqroq  «ha»,  50  foiz  sinf  rahbarlari  5  yildan  kam 
«yо‘q» -deb javob berganlar. 
3.  «Sinf  rahbari  tо‘g‘risida»  Nizom  bilan  tanishmisiz?-degan  savolga  50 
foiz о‘qituvchilar «ha» qolgan 50 foiz о‘qituvchilar «yо‘q» deb javob berganlar. 
4. Sinf rahbari faoliyatingizda qiyinchiliklarga duch kelasizmi?- 

---

88 
 
degan savolga 40 foiz sinf rahbari «yо‘q», 60 foizi «ha» deb javob berishdi. 
5.  Siz  rahbarlik  qilayotgan  sinfingizdagi  muammolar  ustida  ish  olib 
boryapsiz? 50 foiz sinf rahbarlari «ha» va 50 foiz «yо‘q» - deb javob berdilar. 
6.  Sinf  rahbari  faoliyatiga  oid  adabiyotlardan  foydalanasizmi?-degan 
savolga  ham  40  foiz  sinf  rahbarlari  «ha»,  60  foizi  «yetarli  adabiyotlar  yо‘q»  - 
deb javob berdilar. 
7.  Sinf  rahbariga  oid  metodik  qо‘llanmalar  aniq  ayta  olasiz?-degan 
savolga  ham  70  foiz  sinf  rahbarlari  «yо‘q»  va  30  foizi  «ha,  umumta’lim 
maktablariga oid metodik qо‘llanmalardan foydalanamiz» deb javob berdilar.  
8.  Sinf  rahbari  sifatida  ishingizni  samaradorligini  a’lo  darajada  deb 
baholay  olasizmi?-degan  savolga  75  foiz  о‘qituvchi  «bilmadim»  va  15  foiz 
о‘qituvchi «ha» – deb javob berishdi.  
9.  О‘z  kasbdoshlaringizga  Sinf  rahbarligi  faoliyati  ishlari  bо‘yicha 
maslahatlar  berasiz?  degan  savolga  -  100  foiz  о‘qituvchilar  «ha»  -  deb  javob 
berishdi. 
10.  Sinf  rahbarining  sinf  jamoasi  bilan  ishlashga  pedagogik  shart-
sharoitlar  bormi?-degan  savolga  100  foiz  sinf  rahbarlari  «ha»  deb  javob 
berishdi.  
Sinf rahbari faoliyatining hozirgi kundagi xolatini о‘rganish ishlari 
bо‘yicha natijalari dagrammasi 
1 diagramma
 
 
   

---

89 
 
Keyingi bosqichda belgilab olingan vazifalardan о‘quvchilar о‘rtasida sinf 
rahbarining  faoliyati  va  olib  borayotgan  ishlari  mavqeni  о‘rganish  maqsadida 
«Sinf  rahbari  о‘quvchilar  nigohida»nomli  mavzuda  sо‘rovnoma  о‘tkazildi.(2 
jadval) 
О‘quvchilar о‘rtasida sinf rahbarining faoliyati va olib borayotgan ishlari 
mavqeyini о‘rganish maqsadida «Sinf rahbari о‘quvchilar nigohida» 
sо‘rovnoma natijalari 
 2-jadval 
№ 
Anketa-sо‘rovnoma 
ijobiy  
salbiy 
1.  Sinf rahbaringiz sizga yoqadimi? 
8\ 80% 
2\20% 
2.  Sinf rahbaringiz sizga nima uchun yoqadi? 
9\90% 
1\ 10% 
3.  Sinf rahbaringiz bilan sayohatga chiqqanmisiz? 
10\100% 
- 
4.  Sinf rahbaringiz sizning uyingizga qachon borgan? 
5\50% 
5\ 50% 
5.  Sinf  rahbaringiz  bilan  qanday  tadbirlarda  ishtirok 
etgansiz? 
6\60% 
4\ 40% 
6.  Sinf rahbaringiz sizga darslarni о‘zlashtirishda qanday 
kо‘mak beradi? 
9\90% 
1\10% 
Sо‘rovnomaning natijalari quyidagicha bо‘ldi: 
1. Sinf  rahbaringiz  sizga  yoqadimi?-degan  savolga  80  foizi  о‘quvchilar 
«men ustozimni yoqtiraman», 20 foizi «yoqtirmiyman»deb javob berishdi. 
2. Sinf  rahbaringiz  sizga  nima  uchun  yoqadi?-degan  savolga  90  foizi 
о‘quvchilar «bizlarga har-xil sovg‘alar olib keladilar «-deb javob berishdi. 
3. Sinf  rahbaringiz  bilan  sayohatga  chiqqanmisiz?-degan  savolga  100  fioz 
о‘quvchilar «ha»-deb javob berishdi. 
4. Sinf  rahbaringiz  sizning  uyingizga  qachon  borgan?-degan  savolga  50 
foiz о‘quvchilar «bilmadim»deb javob berishdi. 
5. Sinf  rahbaringiz  bilan  qanday  tadbirlarda  ishtirok  etgansiz?-degan 
savolga 60 foiz о‘quvchilar «8 mart, yangi yil, о‘ituvchilar bayrami» deb javob 
berishdi. 
6. Sinf  rahbaringiz  sizga  darslarni  о‘zlashtirishda  qanday  kо‘mak  beradi?-

---

90 
 
degan  savolga  90  foiz  о‘quvchilar  darsdan  keyin  birgalikda  shug‘illanishlarini 
takidlashdi. 
Ota-onalar  pedagogik  savodxonligini  oshirishga  qaratilgan  suhbat  tashkil 
qilindi.  Ota-onalar  farzandlariga  nisbatan  munosabatlarini  hamda  pedagogik 
savodxonligini  oshirish  maqsadida  «Oilada  jazolash  va  rag‘batlantirish 
choralarini  qо‘llash»  mavzusida  suhbat  о‘tkazishda  ota-onalarning  о‘ziga 
hosligi, dunyoqarashi, ziyoliligi e’tiborga olinishi kerak. Bunda farzand tarbiyasi 
о‘ta  murakkabligi  farzandlari  ruhiy  kamchiligiga  ega  ekanligi  ularning  xulq-
atvorlarida turli buzilishlari bilan normal rivojlanayotgan bolalardan keskin farq 
qilishlari  ularning  nimjon,  kamqonlik,  endokrin  buzilishlarga  ega  ekanliklari 
haqida  tushuntiriladi.  Ota-onalarga  bunday  bolalarga  alohida  pedagogik  ta’sir 
о‘tkazish yо‘llari va usullari haqida ma’lumotlar berildi. Yuqorida aytib о‘tilgan 
aqli  zaif  bolalarga  ta’lim-tarbiya  berishda  ularning  har bir kichkina  bо‘lsa  ham 
yutuqlarini rag‘batlantirish, qо‘llab-quvvatlash ota-onalarning vazifalari ekanligi 
ta’kidlandi, va ularning qaysar, о‘jar intizomga rioya qilmaydigan farzandlariga 
asta-sekin korreksion  tarbiyaning  amalga oshirishda  jazolash metodini  mumkin 
bо‘lgan  shakllarini  keltirib  о‘tildi.  Ularni  xaq-xuquqlarini  paymol  qilmagan 
xolda nazorat ishlarining olib borish tо‘g‘risida fikrlar bо‘ladi. 
Olib  borilgan  tajribalar  natijalaridan  qilingan  xulosalar  va  kuzatish 
natijalari  asosida  maxsus  maktab  sinf  rahbarlari  ota-onalar  bilan  olib  borilgan 
anketa sо‘rovnoma о‘tkazildi. 
Anketa-sо‘rovnoma natijalari quyidagicha kо‘rsatgichlarga ega bо‘ldi: 
1. Farzandingiz yaxshi baho olib kelishi uchun qanday yо‘l tutasiz?-degan 
savolga 30 foiz ota-ona farzandiga pul beraman, 40 foizi erkalab qо‘yaman, 30 
fiozi esa xursand bо‘laman deb javob berishdi. 
2. Oilaviy  sharoitingizda  farzandingizga  vaqt  ajrata  olasizmi?-degan 
savolga 30 foiz ota-onalar «ba’zida», 50 foizi «ha», 20 foizi esa «vaqtimiz yо‘q» 
deb javob berishdi. 
3.  Farzandingiz  uyda  bо‘sh  vaqtini  qanday  о‘tkazadi?-degan  savolga  50 
foiz ota-ona «unumli», 40foizi «kompyuter о‘yinlarini о‘ynashadi», 10 foiz ota-

---

91 
 
onalar  esa  qattiq  qо‘lliklarini  va  «farzandlarini  bо‘sh  vaqtlari  yо‘q»  deb  javob 
berishgan.  
4. Farzandingizni  barcha  istaklarini  bajo  keltirasizmi?-degan  savolga  30 
foiz  ota-onalar  «ba’zida»,  40  foizi  «albatta»,  30  foizi  esa  «yо‘q»  deb  javob 
berishgan. 
5. Uyda 
farzandingizga 
mehnat, 
muayyan 
vazifani 
bajarishga 
о‘rgatasizmi? – degan savolga 40 foiz ota-onalar «ha», 20 foizi «yо‘q», 40 foizi 
esa «har doim emas» deb javob berishgan. 
6. Farzandingizga ertak о‘qib berasizmi?-degan savolga 50 foiz ota-onalar 
«ha», 40 foizi «ba’zida», 10 foizi esa» yо‘q» deb javob berishgan. 
7. Farzandingizni  kun  tirtibi  qanday?-degan  savolga  50  foiz  ota-onalar 
e’tibor berishmaganligini aytishdi, 40 foizi juda e’tiborliligini ta’kidlashgan, 10 
foiz ota-ona esa «bilmadim» deb javob beganlar. 
8. О‘zlariga  yarasha  mehnatni  hoxishlari  bilan  bajarishadimi?-degan 
savolga 30 foiz ota-onalar ba’zida, 40 foizi «yо‘q», 30 foizi esa «ha» deb javob 
berganlar. 
9. Farzandingiz  harakteriga  qanday  baho  berasiz?-degan  savolga  40  foiz 
ota-onalar  «tortinchoq»,  50  foizi  «erkatoy»,  10  foizi  «о‘zini  ichki  dunyosida 
yashaydi» deb aytdilar. 
10. 
Farzandingizni  tez-tez  rag‘batlantirasizmi?-degan  savolga  60  foiz 
ota-onalar  «albatta»,  30  foizi  «har  doim  emas»,  10  foizi  esa  «yо‘q»  deb  javob 
berdilar. 
  Biz  tomondan  olib  borilgan  kuzatishlar  va  tadqiqot  ishlarimiz  natijalari 
tadqiqot  yakunida  shuni  kо‘rsatadiki  sinf  rahbari  ish  tizimini  yanada 
takomillashtirib yuqori kо‘rsatkichiga ega bо‘ldi. 
«Oilada rag‘batlantirish va jazolash choralarini qо‘llash» mavzusida suhbat 
sо‘rovnoma natijalari 
 3 -jadval 
 
Farzandiga bee’tibor 
ota-onalar  
Ortiqcha erkalatuvchi 
ota-onalar  
farzandini nohaq 
jazolovchi ota-otalar  

---

92 
 
 
Tajriba 
boshida 
Tajriba 
yakunida 
Tajriba 
boshida 
Tajriba 
yakunida 
Tajriba 
boshida 
 
Tajriba 
yakunida 
1 
3/30% 
6\60% 
4\40% 
7\70% 
3\30% 
5\50% 
2 
3/30% 
6\60% 
5\50% 
8\80% 
2\20% 
6\60% 
3 
5/50% 
7\70% 
4\40% 
6\60% 
1\10% 
5\50% 
4 
3/30% 
6\60% 
3\30% 
7\70% 
4\40% 
6\60% 
5 
4/40% 
8\80% 
4\40% 
8\80% 
2\20% 
5\50% 
6 
5/50% 
7\70% 
4\40% 
7\70% 
1\10% 
5\50% 
7 
5/50% 
8\80% 
4\40% 
6\60% 
1\10% 
6\60% 
8 
3/30% 
6\60% 
4\40% 
7\70% 
3\30% 
7\70% 
9 
4/40% 
7\70% 
5\50% 
9\90% 
1\10% 
5\50% 
10 
6\60% 
9\90% 
3\30% 
7\70% 
1\10% 
6\60% 
 
Sinf rahbari bu materiallarining hammasini tо‘plandi va tahlil qilib chiqib, 
ota-onalarning  navbatdagi  majlislarda,  «oilada  rag‘batlantirish  va  jazolash 
choralarini  qо‘llanishi»  degan  mavzuda  suhbat  о‘tkazildi.  Suhbat  aniq  misollar 
bilan  tо‘latilgan  bо‘lib,  ota-onalarni  kо‘p  narsalarga  о‘rgatildi.  Kayta 
sо‘rovnoma tarqatildi va olingan natijalari 3 jadvalda va diagrammada keltirildi. 
 (2-diagramma) 
 

---

93 
 
 2A-diagramma
 
 
Jadvaldan kо‘rinib turibdiki maxsus maktabda sinf rahbarining faoliyatiga 
oid biz ishlab chiqqan metodikamiz samarali natijaga erishildi. 
Bu  tadqiqotlarning  asosiy  maqsadi  biz  tomondan  ishlab  chiqilgan 
metodikani  ta’lim-tarbiya  jarayonida  aniqlash  edi.  Bunda  о‘qituvchilar  hamda 
о‘quvchilar suhbat о‘tkazildi. Anketa-sо‘rovnoma о‘tkazildi. Maxsus maktabda 
sinf  rahbari  faoliyati  mazmun  va  shakllari  о‘rganib  chiqildi,  aqli  zaif  bolalar 
shaxsini  shakllantirishga,  bilimlarni  о‘zlashtirishga  oid  ishlab  chiqilgan 
metodikaning samaradorlik darajasini aniqlab chiqildi. 
 
Sinf  rahbarining  ish  tizimi  yuzasidn  о‘tkazilgan  tajriba-sinov  natijalari 
bо‘yicha uch guruxga bо‘lindi. 
1-gurux  (yuqori  daraja)  Pedagogik  yuksak  mahoraga  ega  bо‘lgan,  о‘z 
ishining  mohir  ustasi,  aqli  zaif  о‘quvchilar  psixologiyasini  yaxshi  bilgan, 
о‘quvchilar bilan oson muloqatga kirisha oladigan, muammoli vaziyatlardan tez 
chiqa oladigan, ota-onalar bilan natijali ish olib boradigan, о‘quvchilar bilan esa 
sinfdagi jamoatchilikni yaxshi shakllantirgan fazilatlari bilan ifodalanadi. 

---

94 
 
2-gurux  (о‘rta  daraja).  Pedagogik  maxorati  о‘rta,  ongli,  о‘quvchilarga 
pedagogik ta’sir eta olishi, tarbiyaviy ish tajribasiga ega bо‘lgan о‘z kasbiga hos 
malakalarni  mavjudligi,  ma’naviy  yetuk  tarbichisi,  sinfni  tashkil  etish  ,  sinf 
jamoasini  jipslashtira  oladi,  aqli  zaif  о‘quvchilarini  axloqiy  xislatlarini  tarkib 
topishiga yordam beruvchi sinf rahbari. 
3-gurux(quyi  daraja).  Bilim  olishga  moyilligi  shakllanmagan,an’anaviy 
tarbiya mazmuni deyarli nomoyon bо‘lmagan, ammo sinf rahbarining tarbiyaviy 
ishlarini  shakl  va  metodlariga  oid  bilimlarini  egallash  ehtiyoji  mavjudligi  bilan 
ifodalanadi. 
Shunday  qilib  sinf  rahbarining  korreksion  ish  tizimi  yuzasidan  о‘tkazilgan 
tajriba-sinov  ishlari  bо‘yicha  (2012-2014)  о‘tkazilgan  tadqiqot  natijalari 
yuqorida  keltirilgan  natijalar  asosida  sinf  rahbarining  ish  tizimi  aniqlab,  ularni 
guruhlarga ajratish imkonini berdi. 
Bu  ma’lumotlarga  kо‘ra,  maxsus  maktablarda  sinf  rahbarining  ish  tizimi 
takomillashtirish darajasiga kо‘ra quydagicha guruhlanadi:  
Sinf rahbarlari umumiy sonda 15 nafar shundan 8 nafar (54%) quyi darajada, 
3 nafari (20%) о‘rta darajada va 4 nafar(26%) yuqori darajada ekanligi ma’lum 
bо‘ldi.  Maxsus  tashkil  etilgan  pedagogik  tajriba-sinov  ishlaridan  keyin  esa  bu 
kо‘rsatkichlar  quydagicha  taqsimlandi:  2  nafar    (13%)  quyi  darajada,  5  nafar 
(34%)  о‘rta  darajada,  8  nafar    (53%)  yuqori  darajada  ekanligi  aniqlandi.  (4 
jadval).  
Sinf rahbarlarining kasbga oid kо‘nikma va malakalarining xolati bо‘yicha 
о‘tkazilgan tajriba-sinov natijalari 
 4-jadval 
Darajalar 
Nazorat guruxi 
Tajriba guruxi 
 
  
Tadqiqot 
boshida 
Tadqiqot 
yakunida 
Tadqiqot 
boshida 
Tadqiqot 
yakunida 
Yuqori 
4\26% 
8\54% 
3\20% 
9\60% 
О‘rta 
3\20% 
5\33% 
4\26% 
3\20% 
Quyi 
8\54% 
2\13% 
8\54% 
3\20% 

---

95 
 
Sinf rahbarlarining kasbga oid kо‘nikma va malakalarining xolati bо‘yicha 
о‘tkazilgan tajriba-sinov natijalari diagrammalarda ham berildi 
 2-diagramma 
2-diagramma 
 
Mazkur  jadvalning  tahlili  shuni  kо‘rsatadiki,  tajriba-sinov  ishlarining 
yakunida nazorat va tajriba guruxlarida sinf rahbarlarining kasbga oid kо‘nikma 
va  malakalarining  ortganligini  jumladan  tajriba  yakunida  о‘zgarganligini 
kо‘ramiz.  

---

96