O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Katta dunyo - biologya sistemasida olamdan keyingi taksonomik kategoriya hisoblanadi. 
Prokariotlar  katta  dunyosi  Bakteriyalar  va  Sianeyalarni  o‘z  ichiga  oladi.  Eukariotlarga 
O‘simliklar,  Zamburug‘lar  va  Hayvonlar  kiritiladi.  Hozirgi  davrda  tiriklikni  klassifikatsiya 
qilishning yangi sistemasi ishlab chiqilgan. 
 
       
  Dunyo  (Kingdom)  -  Organik  olam  sistemasidagi  eng  yirik  taksonlardan  biri 
hisoblanadi.  Yaqin davgacha Organik olam 4 ta dunyo:  
Drobyankalar
  (Monera), Zamburug‘lar 
(Fungi,  Mycota), 
O‘simliklar
    (Plantae,  Vegetabilia)    va  Hayvonlar  (Animalia)  dunyosiga 
ajratilib  o‘rganilar  edi.  Bu  sistemada  Bakteriyalar  va  Sianobionetlar  kichik  dynyo  tarzida  
Drobyankalar olami tarkibiga kiritilgan. Ayrim sistematiklar  Tiriklikni 5 ta dunyo: Bakteriyalar, 
Sianobionetlar,  O‘simliklar,    Zamburug‘lar    va  Hayvonlarga  ajratishadi.    Hozirgi  davrda  
sistematiklar  tomonidan  Eukariotlar  katta  dunyosiga  yana  bir  yangi    guruh  Protistlar  dunyosi 
kiritildi (qarang:sxema va jadvalga). Protistlar (Protista), ya‘ni eng sodda organizmlar dunyosiga 
tuzilishi  va  hayot  kechirishi  har  xil  bo‘lgan  yadroli  (eukariot)  organizmlar  kiritiladi. 
Hujayralarning ixtisoslashmaganlifgi, ya‘ni to‘qima va organlarning bo‘lmasligi barcha Protistlar 
uchun  umumiy  xususiyat  hisoblanadi.  Protistlar  infuzoriya,  amyoba,  xlamidomonada  kabi  bir 
hujayralui organizmlar bilar bir qatorda qo‘ng‘ir, qizil, yashil suv o‘tlari kabi ko‘p hujayrali suv 
o‘tlari kabi o‘rganizmlarni ham o‘z ichiga oladi.  
 
 
 
Organik olamga dunyolar boyicha tavsif berilishi
 

---

Dunyo 
Bakteri-yalar 
Apxibakte-rialar 
Protistalar 
O‘simliklar 
Zambu-   
rug‘lar 
Hayvonlar 
 
Eubacteria 
Archaebacteria 
Protista 
Plantae 
Fungi 
Animalia 
Hujay- 
rasi 
Yadro,orga- 
nellalari 
yo‘q,  hujay-
ra  devorida 
murein 
kislota bor. 
Yadro,  organel-
lalar,hujayra  de-
vorida murein 
kislota 
yo‘q,gene-etik 
materialieuk-
ariotlarga yaqin 
Yadrosi 
bor,ayrim 
guruhlari 
ko‘p 
yadroli 
Yadro,vaku-
ola, xloro- 
plastlari  bor, 
hujayra devo-
ri  selluloza-. 
dan iborat 
Yadroli,hujay-
ra devoiri 
qattiq 
xitin yoki 
selliloza 
Yadrosi 
bor, 
qattiq 
hujayra 
qobig‘i 
bo‘lmaydi 
Tuzi- 
lishi 
Asosan  bir  hujayrali,  ko‘p 
guruhlari (kolonial) 
guruhlari ham uchraydi 
Bir hujay- 
rali va ko‘p 
hujayrali, 
to‘qima- 
lari rivoj-
lanmagan 
Ko‘p  hujay-
rali, 
to‘qimalari 
rivojlangan 
Odatda  ko‘p 
hujayrali 
mitsyliy. 
Hujayralar 
oralig‘i 
to‘sig‘i yo‘q 
Ko‘p  hujay-
rali,  to‘qima 
va  organlari 
rivojlangan. 
Oziq- 
lanish 
usuli 
Geterotrof, 
avtotrof 
Xemosintezlov- 
chi 
avtotrof, 
gete-rotrof, 
fotosin-tezlovchi 
geterotrof 
Geterotrof, 
fotosintez-
lovchi 
avtotrof 
Avtotrof, 
fotosintez 
Osmotrof, 
geterotrof 
Golozoy 
geterotrof 
Harakat-
lanishi 
Erkin yashaydi 
Erkin yoki 
yopishib 
yashaydi 
Faol harakatlanmaydi 
Ko‘pchiligi 
harakatchan 
 
Yo‘qorida  keltirilgan  jadvaldan  yirik  biologik  sistemalarni  klassifikatsiya  qilish  asosan  
to‘rt  xil  belgilarga  asoslanganligi  ko‘rinib  turibdi.  Mazkur  klassifikatsida  Protistalar  bilan  
boshqa  guruhlar    o‘rtasidagi  farqlar  aniq  ko‘zga  tashlanmaydi.  Shunday    bo‘lsada  o‘simlik  va 
hayvonlar  dunyosidan  yangi  Protistlar  dunyosini  ajratib  chiqarilishi    botanika  va  zoologiya 
o‘rganadigan organizmlar o‘rtasiga aniq chegara qoyishga imkon berdi.  

---