O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

592 s. 341-384 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi. 
 

---

qiladi.  Ba‘zan  kana  tez  ko‘payib,  yuzda  va  terining  turli  joylarida  xunsbuzar  toshib  ketishiga 
sabab bo‘ladi. 
Parazit  kanalar  orasida  tayga  kanasi  (Ixodes  persulcatus)  Uzoq  Sharqda,  it  kanasi 
(Ixsodes  ricinus)  Yevropa  hududida  keng  tarqalgan.  Voyaga  yetgan  kanalar  so‘qmoq  yo‘l 
yoqasida  o‘sayotgan  o‘t-o‘lanlar  va  butalarga    chiqib  olib,  xo‘jayini  yaqinlashganida  uning 
ustiga o‘zini tashlaydi. Qon so‘rib bo‘lgan kanalar yerga tushib xazonlar ostiga tuxum qoyadi. 
Tuxumdan  chiqqan  lichinkalar  kaltakesak,  qushlar  va  mayda  sutemizuvchilarni,  nimfalari  esa 
birmuncha  yirikroq  hayvonlar  qonini  so‘radi.  Voyaga  yetgan  kanalarning  asosiy  xo‘jayinlari 
yirik  sutemizuvchilar  va  odamlar  hisoblanadi.  O‘rta  Osiyo  xududida  parazit  kanalardan 
Hyalomma va Ornihodorus avlodlariga mansub bo‘lgan turlar keng tarqalgan. Ular molxonalar 
va xonadonlar devori va polidagi yoriqdarda uchraydi. Kanalar va hasharotlar orqali yuqadigan 
kasalliklar  transmissiv  deyiladi.  Tabiatda  transmissiv  kasalliklarning  tabiiy  manbai  mavjud. 
Yovvoyi hayvonlar organizmida odatda shunday kasalliklarga qarshi immunitet paydo bo‘ lishi 
tufayli ularga kasallik katta ziyon yetkazolmaydi. Tabiiy manbaga tushib qolgan odam yoki uy 
hayvonlari bu kasalliklarni kanalar yoki hasharotlar orqali yuqtirishi mumkin. 
Kanalarning  bir  qancha  turlari  o‘  simliklar  bilan ham  bog‘langan.  Turli  xil  o‘simliklar 
bargi to‘qimalarini o‘rgimchak kanalar (Titranenchidae), ilsdizi va boshqa organlarini bo‘ rtma 
kanalar (Eriophyidae) so‘rib, katta ziyon etkazadi. Tuproqda saprofit va yirtqich oziqdanadigan 
sovutli kanalar (Oribatidae), suv havzalarida yirtqich suv kanalari (Hydrachnellidae) uchraydi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---