O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Namangan muhandislik – pеdagogika instituti

 

18-  Mavzu:  YAngi  ta`limiy  paradigma  .  Kasbiy  ta`limning 

funktsiyasi. Kasbiy ta`limni rivojlantirish tendentsiyalari va istiqbollari. 

 

           Bugun  mamlakatimizda  olib  borilayotgan  bunyodkorliklar,  ijtimoiy 

iqtisodiy  sohalardagi  islohotlar,  ma`naviy-ma`rifiy    tizimdagi  yangilanishlarning 

zamirida  hayotimizning  asl  mazmuni  —  farzandlarimizningbarkamol  turmush 

tarzini yaratishdek  maqsad  mujassam. Aytish  mumkinki, 2010 yilning  yurtimizda 

“Barkamol  avlod  yili”  deb  e`lon  qilinishi,  tom  ma`noda,  yurtimizda  amalga 

oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatimizning  mantiqiy davomi  bo`ldi. Negaki, 

barcha  sa`y-harakatlarimizning  negizida  yoshlarni  ham  jismoniy,  ham  ma`naviy 

jihatdan sog`lom qilib o`stirish, ularning baxtu saodati, farovon kelajagini ko`rish, 

dunyoda  hech  kimdan  kam  bo`lmaydigan  avlodni  tarbiyalash  orzusi  turadi.  Joriy 

yilning  mamlakatning  kelajagi  va  umidi  bo`lmish  yosh  avlodning  barkamolligi 

yo`lidagi  xayrli  ishlarga  bag`ishlanishi,  bir  tomondan,  yoshlar  uchun 

yaratilayotgan  shart-sharoit  va  imkoniyatlarning  ko`lamini  yanada  kengaytirsa, 

---

ikkinchi tomondan, biz, ustozlar uchun o`z faoliyatimiz davomida yanada samarali 

va mas`uliyatli mehnat qilish zaruratini taqazo etadi. 

 

Mustaqillik  yillarida  ta`lim  sohasi,  xususan,  o`rta  maxsus  kasb-hunar 

ta`limini  rivojlantirishga  berilayotgan  e`tibor  har  tomonlama  yetuk  avlodni 

tarbiyalash  maqsadini  ko`zlaydi.  Bugungi  kunda  o`quv  jarayoniga  yangi  axborot 

va pedagogik texnologiyalar keng joriy etilmoqda, ta`lim va tarbiyada mukammal 

vositalardan  foydalanilayotir.  Bundan  tashqari,  boy  moddiy-texnika  ta`minotini 

yaratish,  jismoniy  tarbiya  va  sport  ishlarini  jonlantirish,  kasb-hunar  bo`yicha 

o`quvchilarning  keng  ko`nikma  va  malakalarni  egallashlariga  yordamlashish, 

mavjud imkoniyatlardan samarali va oqilona foydalanish natijasida bugungi kunda 

bitiruvchilarning  oliy  o`quv  yurtlariga  muvaffaqiyatli  qabul  qilinishiga, 

mutaxassisliklari bo`yicha ishga joylashtirilishiga erishilmoqda. 

2010  yilda  qabul  qilingan  “Barkamol  avlod  yili”  davlat  dasturida  quyidagi 

asosiy vazifalar belgilab olindi:  

 

-bolalar  va  yoshlarning  huquq  va  manfaatlarini  himoya  qilishga,  ularni  barkamol 

rivojlantirishning  huquqiy  asoslarini  mustahkamlashga  qaratilgan  me`yoriy-

huquqiy  bazani  takomillashtirish,  amaldagi  qonunchilik  hamda  me`yoriy 

hujjatlarga zamon talablariga mos o`zgartirish va qo`shimchalar kiritish;  

 

-“Sog`lom  ona  –  sog`lom  bola”  dasturini  izchil  amalga  oshirish  asosida  sog`lom 

avlodni voyaga  yetkazish borasidagi chora-tadbirlarni yanada kuchaytirish, onalar 

va bolalarning reproduktiv salomatligini muhofaza qilish tizimini takomillashtirish, 

profilaktikaga  asoslangan  sog`liqni  saqlash  tizimini  ustuvor  rivojlantirish,  tibbiy 

xizmat  moddiy-texnika  bazasini  mustahkamlash,  sog`lom  bolalar  tug`ilishi  va 

ularni  tarbiyalash  bilan  bog`liq  masalalar  yuzasidan  aholi  o`rtasida  tushuntirish 

hamda maslahat ishlarini kuchaytirish;  

 

-tayyorlanayotgan  mutaxassislarga  real  iqtisodiyot  tarmoqlari  va  sohalaridagi 

mavjud  talabga  alohida  ye`tibor  qaratgan  holda,  o`sib  kelayotgan  yosh  avlodga 

ta`lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazani yanada mustahkamlash, 

undan  oqilona  va  samarali  foydalanishni  ta`minlash,  davlat  ta`lim  standartlari, 

o`quv dasturlari va o`quv-uslubiy adabiyotlarni takomillashtirish;  

 

-ta`lim  jarayoniga  yangi  axborot-kommunikatsiya  va  pedagogik  texnologiyalarni, 

yelektron darsliklar, multimedia vositalarini keng joriy yetish orqali mamlakatimiz 

maktablarida,  kasb-hunar  kollejlari,  litseylari  va  oliy  o`quv  yurtlarida  o`qitish 

sifatini  tubdan  yaxshilash,  ta`lim  muassasalarining  o`quv-laboratoriya  bazasini 

zamonaviy  turdagi  o`quv  va  laboratoriya  uskunalari,  komp  yuter  texnikasi  bilan 

mustahkamlash,  shuningdek,  o`qituvchilar  va  murabbiylar  mehnatini  moddiy 

hamda ma`naviy rag`batlantirish bo`yicha samarali tizimni yanada rivojlantirish;  

 

---

-zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, raqamli va keng formatli 

telekommunikatsiya aloqa  vositalari hamda  Internet tizimini yanada rivojlantirish, 

ularni har bir oila hayotiga joriy yetish va keng o`zlashtirish;  

 

-yosh  avlodni  jismonan  barkamol  yetib  tarbiyalash,  bolalar  sportini  rivojlantirish 

sohasida, 

yoshlarni,  ayniqsa,  qishloq  qizlarini  sport 

bilan  muntazam 

shug`ullanishga  keng  jalb  yetish,  yangi  sport  majmualarini,  stadionlar  va 

inshootlarni qurish, ularni zamonaviy sport anjomlari va jihozlari bilan ta`minlash, 

yuqori  malakali  ustoz  va  murabbiylar  bilan  mustahkamlash  bo`yicha  amalga 

oshirilayotgan ishlarni izchil kuchaytirish;  

 

-iqtisodiyotni  tarkibiy  o`zgartirishning  muhim  yo`nalishi,  aholi  va  o`rta  sinf 

mulkdorlari  daromadlarini  shakllantirish  asosi  bo`lgan  kichik  biznes  hamda 

xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni yanada rag`batlantirish, bu sohadagi mavjud 

muammolarni hal yetish, yoshlar, avvalambor, kasb-hunar kollejlari va oliy ta`lim 

muassasalari  bitiruvchilarini,  ayniqsa,  qishloq  joylarda  tadbirkorlik  faoliyatiga 

keng jalb yetish uchun sharoit yaratish;  

 

-ilm-fanni  yanada  rivojlantirish,  iqtidorli  va  qobiliyatli  yoshlarni  ilmiy  faoliyatga 

keng jalb yetish, ularning o`z ijodiy va intellektual salohiyatini ro`yobga chiqarishi 

uchun  sharoit  yaratishga  doir  kompleks  chora-tadbirlarni  ishlab  chiqish;  yosh 

oilalarga  g`amxo`rlik  qilish  ishlarini  kuchaytirish,  ularni  huquqiy  va  ijtimoiy 

muhofaza  qilishni  ta`minlash,  jismonan  va  har  tomonlama  rivojlangan  barkamol 

avlodni  milliy  va  umuminsoniy  qadriyatlar  hamda  Vatanga  muhabbat  ruhida 

tarbiyalash  borasida  jamiyatning  muhim  bo`g`ini  bo`lgan  sog`lom  va  mustahkam 

oilani shakllantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish;  

 

-yoshlar o`rtasida sog`lom turmush tarzini qaror toptirish, ularni ichkilikbozlik  va 

giyohvandlik  illatlaridan,  boshqa  turli  halokatli  tahdidlar  hamda  biz  uchun  yot 

bo`lgan  diniy  va  yekstremistik  ta`sirlardan,  tuban  “ommaviy  madaniyat” 

xurujlaridan himoya qilishga doir kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish. 

 

SHunday  ekan,  ta`lim  jarayonida  yangi  axborot-kommunikatsiya  va 

pedagogik texnologiyalarni, elektron darsliklar, mul timedia vositalarini keng joriy 

etish  orqali  mamlakatimiz  maktablarida,  kasb-hunar  kollejlari,  litseylari  va  oliy 

o`quv yurtlarida o`qitish sifatini tubdan yaxshilash, ta`lim muassasalarining o`quv-

laboratoriya  bazasini  zamonaviy  turdagi  o`quv  va  laboratoriya  uskunalari,  komp 

yuter  texnikasi  bilan  mustahkamlash,  shuningdek,  o`qituvchilar  va  murabbiylar 

mehnatini  moddiy  hamda  ma`naviy  rag`batlantirish  bo`yicha  samarali  tizimni 

yanada rivojlantirish ustuvor vazifalardan sanaladi. 

Mamlakatning ertangi kuni, yurtning istiqboli, uning dunyo  hamjamiyatida 

tutadigan  o`rni  va  mavqei  ko`p  jihatdan  yosh  avlodga  ko`rsatilayotgan 

g`amho`rlik, ularga yaratilayotgan shart-sharoitlarga bog`liq. SHu ma`noda yoshlar 

masalasi  umumdavlat  siyosati  darajasiga  ko`tarilgani  bejiz  emas,  albatta.  Bu 

dolzarb  masalaga  mamlakatimiz  Prezidenti  va  xukumati  doimiy  e`tibor  qaratib 

kelmoqda. 

---

Ma`lumki,  mamlakatimiz  aholisining  64  foizini  yoshlar  tashkil  qiladi. 

YUrtimiz  o`z  taraqqiyotining  yangi  bosqichida  mamlakatni  yangilash  va 

modernizatsiya  qilishdek  ulug`vor  maqsadlarni  qo`yar  ekan,  bu  keng  ko`lamli  va 

murakkab  vazifalarni  bajarishga  qodir  bo`lgan  yangi  avlod  kadrlarini  tayyorlash 

masalasi  hal  qiluvchi  aqamiyat  kasb  etadi.  Mamlakatimizda  yosh  avlod  tarbiyasi, 

kamoloti  va  istiqboliga  alohida  e`tibor  qaratilmoqda.  Ayniqsa,  yoshlarimizni 

ma`naviy  barkamol  insonlar  qilib  tarbiyalashdek  mas`uliyatli  ishga  jiddiy  e`tibor 

berilayotir.  CHunki  ma`naviyat  insondagi  yaratuvchilik  kudratidir,  insonda  shu 

kudratni  uygotish  va  xarakatga  keltirishga  muvaffak  bulinsa,  barcha  ulug`vor 

rejalarni amalga oshirish uchun imkon vujudga keladi. 

Olimlarning  bashorat  qilishlaricha,  XXI  asr  insonshunoslik,  ya`ni 

psixologiya,  pedagogika,  gumanitar  va  jamiyat  haqidagi  fanlar  sohasida  katta 

ixtirolar  asri  bo`ladi.  Biologik  ixtirolar,  jumladan,  klonlashtirish,  genlarni 

o`rganish va boshqalar alohida individni ham, jamiyat hayotini ham kuchli tarzda 

o`zgartirishga asos yaratadi. Bu jarayon o`z o`rnida shaxsning zaxiradagi, yashirin 

va bizga ma`lum bo`lmagan imkoniyatlari to`g`risida yangi bilimlarni kashf etadi. 

Demak,  inson  va  uning  ma`naviyati,  tarbiyasi,  ta`limning  mazmuni,  usullari ham 

o`zgaradi.