|
Nazorat turlari
O`quvchilarning bilim, ko`nikma hamda malakalarini tekshirish og`zaki,
yozma va amaliy tarzda bo`lishi mumkin. YOzma tekshirish va mustaqil ishlar
bilimlarni tekshirishning asosiy shakllari hisoblanadi.
YOzma tekshirish o`quvchilarning bilimlari sifatini: to`g`riligi, aniqligi,
anglab olingani, amalda tatbiq etilishi to`g`risida bir fikrga kelish va qisqa vaqt
ichida guruhdagi barcha o`quvchilar bilimini tekshirib ko`rishga imkon beradi.
YOzma tekshirish, asosan, yozma yoki grafik ishlarni bajarish bilan amalga
oshiriladi. YOzma tekshirish ishlari ikki xil bo`lishi mumkin: mavzu bo`yicha va
yakuniy tekshirish ishlari.
O`quvchilardan yakka tartibda so`rash- bilimlarni mavzuga doir yakuniy
tekshirishning keng tarqalgan shakllaridan biridir.
O`quvchilarning bilimlarini bunday tekshirishni tashkil etishda o`quv
materialini bilib olishning asosiy markazi uy ishiga ko`chadi. Bu anchagina vaqtni
talab etadi. Bunda guruhdagi o`quvchilarning bilish faolligi susayadi. Ammo
undan butunlay voz kechish ham yaramaydi, yakka tartibda so`rashning ahamiyati
o`quvchilarning nutqini, xotirasi va tafakkurini rivojlantirishdadir. O`quvchi
og`zaki javob berishda mulohaza yuritish, solishtirish, xulosalar chiqarish,
asoslash, o`z fikrini himoya qilish, tushunchalarni ta`riflashni o`rganadi. YAkka
tartibda so`rash paytida barcha o`quvchilarning faolligini oshirish kerak.
O`MKHT sifatini nazorat qilish quyidagi usullarda olib boriladi:
Ichki nazorat - O`MKHT muassasasi tomonidan amalga oshiriladi;
O`qitish sifatining ichki nazorati ta`limni boshqarish bo`yicha vakolatli
davlat organi tasdiqlagan «Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari
o`quvchilarining bilim saviyasi, ko`nikma va malakalarini nazorat qilishning
reyting tizimi to`g`risida»gi Nizom asosida reyting-nazorat shaklida
o`tkaziladi. Nazoratning reyting tizimi quyidagi nazorat tadbirlari o`tkazilishini
ko`zda tutadi.
Joriy nazorat-og`zaki so`rov, kollokviumlar, seminarlar, yozma ishlar,
laboratoriya ishlari, texnikaviy diktant, kurs loyihalari, uy vazifasi va
hokazo, ya`ni o`qituvchi o`z amaliyotida qo`llaydigan barcha so`rov turlarini o`z
ichiga oladi.
Oraliq nazorat - fanning ma`lum bir qismi yakunlangandan so`ng
o`tkaziladi. Oraliq nazoratning o`tkazilish tartibi, shakli ta`lim muassasasining
ilmiy-pedagogik kengashi tomonidan belgilanadi.
Ko`p qo`llaniladigan nazorat shakllari: tayanch konspekt bo`yicha yozma ish,
mustaqil ishlar, baland ovozda so`rash, juftlikda o`zaro nazorat, guruhdagi o`zaro
nazorat, uy nazorati, o`z-o`zini baholash.
Bilimlarni nazorat qilish va baholashning o`ziga xos xususiyati shundan
iboratki, u ta`lim beruvchi va tarbiyalovchi ahamiyatga ega. O`qituvchi o`quv
jarayonining bu elementlarini amalga oshirib, o`quvchilarning idroki, xotirasi,
tafakkuri, nutqi, diqqat e`tibori hamda irodasining kuchli va bo`sh
tomonlarini aniqlaydi. U o`quvchilarning qiziqishi, mayli, qobiliyati va
layoqatini o`rganadi, har bir o`quvchi shaxsining rivojlanishi va ijobiy fazilatlar
hosil bo`lishi to`g`risida g`amxo`rlik qiladi.
Test (ingl.- sinov) birinchi marta 1864 yilda Buyuk Britaniya olimi J.Fisher
tomonidan talabalarning bilim darajasini tekshirish uchun qo`llanilgan. Test
sinovlarining nazariy asoslarini keyinchalik ingliz psixologi F.Gamelton ishlab
chiqdi. Test sinovlari dastlab psixologiya fani doirasida rivojlandi. XX asr boshida
esa test sinovlarini ishlab chiqishda psixologik va pedagogik yo`nalishlar bir-
biridan mustaqil ajrala boshladi. Pedagogik test sinovlari birinchi marta amerikalik
psixolog E. Torndayk tomonidan yaratilgan. Psixologiya va pedagogikada test
sinovlarining rivojlanishi bilan matematik uslublar ham qo`llanila boshlandi.
Bunday uslublar o`z navbatida testlarni ishlab chiqishga ijobiy ta`sir ko`rsatdi. XIX
asr oxiri XX asr boshlarida test sinovlariga talabalarning o`quv qobiliyatlarini
baholash vositasi sifatida qarash ancha kuchaydi. Aynan shu davrdan boshlab test
sinovlari ikki asosiy yo`nalish: aqliy (rivojlanish darajasini aniqlovchi) testlar va
pedagogik (bilimlarini baholashga mo`ljallangan) testlarni yaratish va qo`llash
sohalari bo`yicha rivojlana boshladi. Test tuzuvchilar turli odamlarda reaktsiya
vaqti bir xil emasligini aniqladilar, bu esa odamlarning aqliy qobiliyatlarini
o`rganish zarurligi va turli darajadagi testlar yaratish usulida amaliy ishlar olib
borish lozimligi to`g`risida xulosa chiqarishga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
