|
Psixofiziologik
daraja o’z asosida sezgi organlari tizimi xususiyatlari(ko’rish,
tovush, hid bilish va h.k.) va temperamentni optimal birligini bildiradi. Bunday
chiqishganlik birgalikdagi faoliyatni tashkil qilishda juda muhim ahamiyatga ega
bo’ladi. Xolerik va flegmatik topshiriqni turli tempda bajarishadi, bu holat esa, ish
jarayonini to’xtashi va ishchilar o’rtasida ziddiyat tug’dirishi mumkin.
•
Psixologik
darajasi xarakterlar, xulq-atvor va qiziqishlar chiqishganligini
nazarda tutadi.
•
ijtimoiy-psixologik
daraja ijtimoiy rollarni, ustanovkalarni, ma’naviy qadriyat
va manfaatlarni kelishilganligidadir. Hukmronlikka intilayotgan ikki sub’ekt
birgalikdagi faoliyatni tashkil etishi juda qiyin. Chiqishganlikda ulardan biri
ikkinchisiga bo’ysinishi kerak. Serjahl va impulsiv odamga odatda sherik sifatida
og’ir-vazmin ishchi mos keladi. Psixologik chiqishganlik o’z-o’zini tanqid qilish,
sherigiga nisbatan chidamlik va ishonch bo’lishini bildiradi.
Birgalikda ishlab ketish-
bu ishchilarni chiqishib ketganligini bildiradi. Bu kam
xarajatlar natijasida birgalikdagi faoliyatning maksimal muvaffaqiyatini bildiradi.
Tashkilotdagi aloqalar xarakteri
ijtimoiy-psixologik muhit faktorii sifatida o’rin
egallaydi. Xodimlar uchun muhim bo’lgan ma’lumot bo’yicha to’liq yoki aniq
xabarning yo’qligi turli mish-mishlar, g’iybat gaplar va boshqalarni paydo bo’lishiga
olib keladi.
Tashkilot rahbari xodimlarga ma’lumotni qoniqarli darajada yetkazib berishni
ta’minlashi kerak. Xodimlarni kommunikativ malakasining pastligi kommunikativ
to’siqlar, shaxsiy ziddiyatlar, bir-birini tushunmaslikka olib kelishi mumkin.
O’z fikrini aniq va ravshan tushuntira olish, tanqidni to’g’ri qabul qila bilish,
o’zgani gapiga quloq sola bilish tashkilotda qoniqarli o’zaro aloqalar o’rnatilishiga
202
sabab bo’ladi.
Boshqarish stili. Tashkilotda optimal ijtimoiy-psixologik muhit yaratishda
rahbarning roli hal qiluvchidir:
demokratik stil
do’stona munosabat, o’zaro munosabatlarda to’liq fikr bildirish
ishonchlilikni tarqatadi. Bunda “yuqoridan” bosim sezilmaydi. Jamoa a’zolarini
tashkilot boshqaruvida qatnashishi ijtimoiy-psixologik muhitni yaxshilanishiga olib
keladi.
Avtoritar stil
odatda dushmanlik, ta’ziq, hasad va ishonchsizlikni to’gdiradi.
Ammo, lekin bu stil guruh guvohligida muvaffaqiyatga olib kelsa, u sog’lom ijtimoiy-
psixologik muhit yaratadi, masalan , armiya va sportdagidek.
O’z maromiga tashlash
stili ish unumdorligi pastligi va sifatsizligi bilan
belgilanadi. Birgalikagi faoliyatdan qoniqmaslik nosog’lom ijtimoiy-psixologik
muhitni shakllanishiga olib keladi. Bu stil ba’zi ijodiy jamoalarda qo’llanishi mumkin.
Agar rahbar xodimga yuqori talablar qo’yib, uni ko’pchilik oldida tanqid qilib,
kamdan kam rag’batlantirsa, uni ishlab chiqarishdagi hissaini qadrlamasa, ishdan
bo’shatish, ustama xaq to’lamaslik va boshqalar bilan qurqitsa, “boshliq doimo haq”
shiori bilan ish tutsa, qo’l ostidagilarni fikrini eshitmasa, ularning qiziqish va
ehtiyojlarini bilmasa, u jamoada nosog’lom ijtimoiy-psixologik muhit shakllantiradi.
O’zaro hurmat va ishonch bo’lmagan jamoada odamlar o’zini himoya qilish, bir-
biri bilan kamroq to’qnashish yo’llarini izlaydilar. Jamoada o’zaro aloqalar uzilib,
ishchilarda ishdan bo’shab ketish istagi paydo bo’la boshlaydi, bularning barchasi
natijada mahsulot sifatini pasayishiga olib keladi.
Jazolanish qo’rqinchi qilingan xatolar mas’uliyatidan qochish, aybni boshqa
birovga to’nkash holatlarini yuzaga keltiradi. Odatda boshqalardan o’zini himoya qila
omaysligi, bo’shlig’i bilan boshqalardan ajralib turuvchi shaxslar tanlanadi. U asosiz
ayblar, salbiy munosbatlar uchun ob’ektga aylanadi.
Bunday shaxslarni mavjudligi guruh a’zolari uchun jamoadagi nosog’lom muhit
to’g’dirgan zo’riqish va toliqishlarni bo’shatish uchun qulay nishonga aylanadi.
Shunday qilib guruh o’z birligi va muqimligini saqlaydi
Bu shaxs qanday nafrat va g’azab tug’dirmasin, u guruh uchun «himoya
203
qopqog’idek” juda zarur, chunki u agressiv holatlardan bo’shash uchun kerak.
Ammo bu jarayon juda qisqa vaqtli va samarasizdir. Jamoada qoniqmaslik va
taranglik manbai saqlanib turaveradi, bunga ko’proq rahbarning noto’gri hatti-
harakatlari ham sabab bo’ladi.
Agar rahbarni boshqarish stili avtoritar bo’lsada, u qaror qabul qilishda xodimlar
manfaatini o’ylab, ularga tushuntirib, o’z harakatlarin tushunarli va asosli qilsa,
boshqa so’z bilan aytganda qo’l ostidagilar bilan mustahkam va yaqin aloqa
o’rnatishga harakat qilsa bu avtoritar stil ijobiy tus olishi mumkin.
Shunday qilib, rahbar jamoadagi shaxslar o’rtasidagi o’zaro aloqalarga,
birgalikdagi faoliyatga, ish sharoitlari va natijalari bilan qoniqqanlik, ya’ni tashkilot
faoliyati samaradorligi bilan bog’liq bo’lgan ijtimoiy-psixologik muhitga ta’sir qilishi
mumkin.
3.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
