O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi narziyeva nargiza norkuziyevna

Хizmat joyidagi nosog’lom ijtimoiy-psixologik muhitni yuzaga 

keltiruvchi sabablar. 

Xizmat joyidagi nosog’lom ijtimoiy-psixologik muhit stress va “ruhiy tushkunlik 

---

 

198 

 

(enish-  vo’goraniya)  sindromiga"  olib  keladi.  Uning  xarakterli  jismoniy  simptomi 

bo’lib,  yurakni  tez  urishi,  mushaklarni  kuchlanishi  va  bosh  og’rig’i  hisoblanadi. 

Undan tashqari xotiraning yomonlashuvi, fikrni to’play olmaslik, asabiylashish, ruhiy 

siqilish,charchash  paydo  bo’lishi  mumkin.  Shuningdek  uyqusizlik  va  alkogolizm 

kuchayishi mumkin. 

Ish jarayonidagi nosog’lom ijtimoiy- psixologik muhit oqibati bo’lib, ishchilarni 

tez-tez  kasal  bulishi,  mehnat  unumdorligining  pastligi,  jamoa  ichidagi  konfliktlar, 

kadrlarni tez-tez bo’shab ketishi hisoblanadi. 

Ko’p  vaqt  davomida  hukm  surayotgan  noxush  ijtimoiy-psixologik  ishchi  muhit 

xizmatchilar depressiyasi va yurak-asab kasalliklarini yuzaga keltirishi mumkin. 

Bo’lishi mumkin bo ’lgan muammolarni aniqlang 

Ijtimoiy- psixologik ishchi muhitni baholaganda ish va uning tashkil etilishini bir 

yagona  birlik  deb  qarash  kerak.  Agar  xizmatchini  qaror  qabul  qilishda  huquqlari 

yetarli emas va u ijtimoiy quvvatlanmasa, uni og’ir ishlar toliqtirib qo’yadi. Ijtimoiy- 

psixologik  ishchi  muhiti  bilan  bog’liq  muammolarni  baholashda  quyidagi  jihatlarni 

e’tiborga olish kerak. 

Ishning juda og’irligi va vaqtning yetishmasligi 

Ishning  juda  og’irligi  va  vaqtning  yetishmasligi  tez-tez  davriy  ravishda  yuzaga 

kelib chiqishi mumkin. Masalan, magazinda navbatning ko’payishi, mahsulotlarni tez-

tez  yetkazib  bermaslik  sabab  bo’lishi  mumkin.  Bunday  holatlarda  ishchi  vaqtidan 

tashqari  ishlashi  va  dam  olishga  vaqti  bo’lmasligi  mumkin.  Mijozlarga  o’z  vaqtida 

xizmat ko’rsata olmaslik ular bilan konfliktga olib kelishi mumkin. 

Ishning doimo monoton- bir xilligi 

Ish vaqtida doimo chuqur fikrlash talab qilmagan bir xil ishni bajarish va boshqa 

ishga chalg’ish imkoniyati bo’lmasligi muhim muammoga olib kelishi mumkin. 

Xizmatchini qaror qabul qilishda huquqlari yetarli emasligi 

Xizmatchini qaror qabul qilishda huquqlari yetarli emasligi, ishchi o’z ishi hajmi, 

bajarish  tezligi  va  muddatlarini  belgilay  olmasligi  va  dam  olish  vaqtlaridan  o’rinli 

foydalana olmasligi sababli yuzaga kelib chiqadi.  

Ba’zida  mijozlar  bilan  muomala  qilish  og’irlik  qilishi  mumkin.  Masalan,  mijoz 

---

 

199 

 

o’zini yemon tutsa ham xizmtchi hushmuomali bo’lib, kulib turishi va mijozga imkon 

yaratishi  kerak.  Mijozlarni  tez-tez  qiladigan  arzlari  ham  xizmatchi  uchun  katta  yuk 

bo’lishi mumkin. 

Konfliktlar, ta’qid qilish va ezish 

Korxonada biror xizmatchi rahbar yoki hamkasblar tomondan qisilayotgan yoki 

seksual  ezilayotganligini  aniqlash  juda  muhimdir.  Masalan,  qandaydir  xizmat  nizosi 

shaxsiy nizoga olib kelmasligi kerak. Ba’zi ishchilar gapirish va nutqdagi balandlikni 

ham qabul qila olmaydilar. 

Ijtimoiy-psixologik  muhitni  belgilaydigan  bir  qator  sabablar  mavjud.  Ularni 

qurib chiqamiz. 

Global  makromuhit:

  jamiyatdagi  holat,  iqtisodiy,  siyosiy,  madaniy  va  boshqa 

shart-sharoitlar yig’indisi. Iqtisodiy va siyosiy xayotdagi barqarorlik uning a’zolarini 

ijtimoiy  va  psixologik  ravnaqini  ta’minlaydi  va  ishchi  guruhlardagi  ijtimoiy-

psixologik muhitga bevosita ta’sir qiladi.