O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Iqtisodiy rayonlashtirish
usuli orqali mamlakatlarning tabiiy, ijtimoiy-
iqtisodiy mintaqalarining mamlakat ichki mehnat taqsimotidagi o’rni, ixtisoslashuv 
holati o’rganiladi, shuningdek, bu usul mintaqalar bo’yicha o’zoq muddatga 
mo’ljallangan ijtimoiy
-iqtisodiy va ekologik siyosatni ishlab chiqish va amalga 
oshirish imkonini beradi. Geografiyada iqtisodiy rayonlashtirish usulini qo’llash 
natijasida mamlakatni har bir mintaqasining o’ziga xos tabiiy sharoiti, tabiiy 
resurslarining iqtisodiyotni rivojlanishdagi o’rni, xo’jalikning tarixiy
-iqtisodiy 
rivojlanishi va hozirgi hududiy tashkil etish holati, mavjud ilmiy-texnika 
salohiyatlardan foydalanish negizida samarali ishlab chiqarish tizimini 
shakllantirishning yo’nalishlari belgilanadi.
Statistik tahlil
iqtisodiy-geografik va ekologik tadqiqotlarning muhim 
usullardan biri bo’lib, u aholining ijtimoiy
-
iqtisodiy faoliyati va hududlar bo’yicha 
majmuali ma’lumotlar tizimini tadqiq qilish imkonini beradi. Bu usul orqali 
xalqaro, mintaqaviy va mahalliy ijtimoiy-iqtisodiy tizimga doir fakt va raqamlar 
tahlil qilinadi. Chunki, statistik fakt va raqamlar iqtisodiy geografik tadqiqotlarning 
asosini tashkil qiladi. Statistik ma’lumotlarni tahlil qilish asosida hududlardagi 
iqtisodiy-ijtimoiy jarayon, aholining joylashishi, umumiy demografik jarayon, 
mehnat resurslari, urbanizatsiya, shahar va boshqa aholi punktlari, shuningdek, 
iqtisodiyotning muhim sohalari 
–
sanoat, qishloq xo’jaligi, transport, ishlab 
chiqarish va noishlab chiqarish sohalarining rivojlanish va joylanish xususiyatlari 
o’rganiladi.
Iqtisodiy-matematik modellashtirish
usuli xo’jalik va aholiga doir raqamlar 
majmuasini tahlil qilish, o’rganilayotgan jarayonni miqdoriy baholash imkonini 
beradi. Ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonlardagi miqdor bog’lanishlarning matematik 
ifodasini kibernetika fanlarida model, uni tuzish esa modellashtirish deyiladi. 
Modelning aniqligi, to’plangan ma’lumotlar darajasi va hajmiga, ularning 
to’g’riligiga, tadqiqotchining malakasi va modellashtirish jarayonidagi 
aniqlanadigan masalaning ko’lamiga bog’liq. Keyingi yillarda tarmo
qlararo va 
hududlararo ishlab chiqarish tizimlarining muvozanatlashtirish, iqtisodiyot 
tarmoqlarini va ishlab chiqarish kuchlarini oqilona joylashtirishning turli 
variantlarini aniqlashda modellashtirishdan foydalanilmoqda. Iqtisodiy-matematik 

---

modellashtirishda kompyuterlar orqali amalga oshirilib, bunda chiziqli 
dasturlashtirish qo’llaniladi. C
hiziqli dasturlashtirish xilma-xil iqtisodiy jarayonlar 
uchun oqilona yechimlarini aniqlash imkonini beruvchi matematik dasturdir.