O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Progressiv-
yosh tarkibida aholi umumiy miqdorida bolalar (10-14 
yoshdagi) salmog’i qariyalarga (65 yosh va undan yuqori) qaraganda yuqori 
bo’ladi. Bunday holat tug’ilish darajasi yuqori bo’lgan hududlarda kuzatilib
ularning aholisi muntazam ko’payib boradi.
Statsionar-
yosh tarkibida aholi umumiy miqdorida qariyalar salmog’i 
tengdir. Statsionar yosh tarkibida aholi soni bir xil miqdorda turadi. Aholining tez 
kamayishi yoki ko’payishi kuzatilmaydi.
Regressiv
-yosh tark
ibida aholi umumiy sonida qariyalar salmog’i bolalarga 
qaraganda yuqori bo’ladi. Bunday holda esa aholi soni asta
-sekin kamayib borib 
«depopulyatsiya» holati yuz beradi. Aholi qarib boradi. Dunyo aholisi yosh tarkibi 
bo’yicha hududiy xususiyatlarga egadir.
(Evropa, Osiyo, Amerika, Afrika, 
Avstraliya, Okeaniya va O’zbekiston aholisining yosh tarkibi xususiyatlari va 
omillari). 
Aholining ijtimoiy tarkibi.
Aholining ijtimoiy tarkibi deganda, faoliyatlari, 
maqsadlari, manfaatlari va ishlarining umumiyligi asosida uyushgan. Jamiyat 
sotsial strukturasi birligini tashkil etadigan kishilarning nisbatan barqaror guruhlari 
tushuniladi. Jamiyatda turli xil ijtimoiy guruhlar mavjuddir. Ushbu guruhlar 
faoliyatlari ijtimoiy ishlab chiqarishda tutgan o’rniga qarab bir
-biridan farq qiladi. 
Bunday guruhlarga ishchilar dehqonlar hunarmandlar, o’qituvchilar, shifokorlar, 
quruvchilar(va xokazo) ni kiritish mumkin. Bu guruhlarning har biri yana bir 
ishchi guruhlarga bo’linadi. Masalan, ishchilar
-
g’isht teruvchi slesarь, haydovchi 
shifokorlar ko’z shifokori kardiolog, urolog, bolalar; ayollar shifokori.
 
Ijtimoiy guruhlar ularni birlashgan kishilar miqdoriga qarab ikkita bo’linadi:
1. Katta-katta kishilar ommasini birlashtiruvchi guruhlar (sinflar turli 
partiyalar). 
2. Nisbatan kichik (miqdor jihatidan kamroq) kishilarni birlashtiruvchi 
guruhlar (zavod, korxona ishchilarni oliygoh talabalari, o’qituvchilar, jamoa 
a’zolari va xokazo).
Ijtimoiy guruhlar faoliyat ko’rsatish davriga qarab ham ikkiga bo’linadi.
1. Doimiy ijtimoiy guruhlar(oila sinf). 
2. Vaqtincha ijtimoiy guruhlar (kishilarning vaqtincha tasodifiy birlashgan 
guruhlari-teatrdagi tomoshabinlar sayohatga chiqqanlar guruhi, anjumanga 
yig’ilishgan kishilar guruhi.
Jamiyatda formal va noformal guruhlar ham mavjud. 
Formal guruhlar-Insonlarning tasdiqlangan rasmiy xujjatlari asosida 
guruhlash. Masalan, oliy ma’lumotli kishilar yuqori malakali ishchilar xodimlar 
o’rta maxsus ma’lumotlilar, bemorlar, sog’lomlar.
Noformal guruhlar-kishilarning shaxsiy sifatlariga qarab guruhlash. 
Masalan, olijanob insonlar yaxshilar yomonlar, ezmalar, kamgaplar, kamtarin 
insonlar.