O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

 
«optimum»
nazariyasi, bunda aholi sonining o’sishi, ishlab chiqarish kuchlarini 
rivojlanish darajasi bilan tenglashtirish goyalari oldinga suriladi, ayniqsa, aholini 
o’sish xaqida, ingliz iqtisodchisi
Tomas Robet Maltus
nazariyasi muhim rol 
o’
ynaydi. 
XVII -asr oxirlari XIX- asr boshlarida Angliya sanoatida mashinasozlik yuz 
bera boshladi qator zavod va fabrikalar qaloq manafakturadan mashina 
texnologiyasiga o’tdi, natijada zavod va fabrikalarda ishchi urinlarning qisqartirish 
xolati yuz beradi bu esa ishsizlar armiyasini paydo bo’lishiga olib keladi. 
Ishsizlar 
turli ishtashlashlar, fabrika zavod egalariga va davlatga karshi namoishlar tashkil 
etadi. Ana shu vaqtda mashxur ingliz iqtisodchisi Maltus «Aholishunoslik qonuni 
xaqida tajriba» degan asarini chop etirdi.
T.Maltus bu asarida Angliya sanoat ishlab chiqarishda paydo b
o’
lgan 
ishsizlar armiyasini aholi sonining tez o’sishi bilan bog
laydi. Aholi sonining tez 
o’sishini oldini olish uchun turmush kurish yoshini kechiktirish va turli urushlarni 
bo’lib turishi mukararligini takidlaydi. Aholi soning o’sishi geometrik progressiya 
asosida va aholiga iste
ь
mol mollari ishlab chiqarish esa matematik progretsiya 
asosida rivojlanishni ta
ьkidlaydi. Agar aholi sonining o’sishni oldi olinmasa, 
ishsizlar armiyasi paydo b
o’
lishi bilan birga, atrof muhitni ifloslanishni 
ta
ь
kidlaydi.
T.Maltusni bu goyasini ikki tomonlama tahlil etmok lozim, ya
ь
ni har bir 
mamlakatda jamiyat tarakietini oqilona rivojlanishi uchun aholi sonining o’sishi 
bilan ishlab chiqarishni rivojlantirishni muvofiqlashtirish maqsadga muofikdir. 
Aks holda, aholi ortikchaligi xolati yuzaga keladi, shuning uchun ham xozirgi 
sharoitda bozor iqtisodiyoti rivojlanayotgan qator mamlakatlarda aholini tez 
suratlar bilan o’sishini oldini olish choralari kullanilmokda. Bunga Xitoy, 
Xindiston va Janubi-SHarqiy Osiyo mamlakatlari misol bula oladi.