O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan

Tekshirish savollari:

1. 
   Nutqning qanday uslubiy turlari bor?
   
2. 
   Rasmiy uslub bilan ilmiy uslubni taqqoslang, o`ziga xosligini izohlang.
   
3. 
   Publitsistik va badiiy uslublarning farqli tomonlarini ayting.
   
4. 
   Til sistemasi deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Til normasi nima? Til normasi maxsus adabiyotlarda qanday yoritilgan?
   
6. 
   Umumiy norma va adabiy norma, ularning o`ziga xosligini ayting.
   

TAYANCH SO`ZLAR:

so`zlashuv uslubi - adabiy norma

publitsistik uslub - so`z yasash normasi
rasmiy uslub - uslubiy norma
badiiy uslub - fonetik norma
ilmiy uslub - talaffuz normasi umumiy norma - lug`aviy norma morfologik norma
sintaktik norma

Mavzu: Nutq madaniyati va notiqlik san`ati tarixidan. Qadimgi Yunoniston va Rimda notiqlik san`ati.

Reja:

1. 
   Nutq madaniyati va notiqlik san`ati tari`xidan.
   
2. 
   Qadimgi Yunoniston va Rimda notiqlik san`ati.
   

Foydalaniladigan adabiyotlar:

1. 
   Nurmatov A. Tilni sistemali o`rganish va sintaksisning ayrim munozarali masalalari.- Toshkent: «O`zbek tili va adabiyoti" jurnali, 1998 yil, 5 —son.
   
2. 
   A. Sodiqov va boshqalar. Tilshunoslikka kirish. -Toshkent, 1981 - yil.
   
3. 
   Begmatov E., Boboyeva A., Asomidlinova M. Adabiy norma va nutq madaniyati. -Toshkent, 1983- yil.
   
4. 
   Qo`ng`urov R., Begmatov E., Tojiyev Yo. Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari. – Toshkent: O`qituvchi, 1992 yil.
   
5. 
   Barkamol avlod orzusi.- Toshkent, 2000.
   

Nutq madaniyati haqidagi ta`limot qadimgi Rim va Afinada shakllangan bo’lsa ham, unga qadar Misrda, Assuriyada, Vavilion va Hindiston mamlakatlarida paydo bo’lganligi notiqlik san`ati tajribasidan ma`lum. Bu davrda davlatning, savdo-sotiqning, sud ishlarining nihoyatda taraqqiy etishi notiqlikni san`at darajasiga ko’tardi. Chunki u paytlarda davlat arboblarining obro’- e`tibori va yuqori lavozimlarga ko’tarilishi ularning notiqlik mahoratiga ham bog’liq bo’lgan. Notiqlik san`at sarkardalik mahorati bilan barobar darajada ulug’langan. Bu ikki san`atni mukammal egallagan kishilargina yuqori lavozimlarga saylanganlar. Umuman, yetuk inson bo’lish uchun, albatta, notiqlik san`atini egallash shart qilib qo’yilgan. Yunon notig’i Demosfen va Rim notiqlari Sitseron, Kvintillian, Arist otel kabi nazariyotchilarning hayotlari bunga misoldir. Ular kishilik jamiyatida ritorika va notiqlik san`atining o’ziga xos maktabini yaratdilar. Sitseronning «Notiqlik haqida», «Notiq», «Brut» asarlari, Mark Fabiy Kvintillianning «Notiq bo`lish haqida, Aristotelning «Ritorika» kabi asarlari ham qadimgi Rimda madaniy nutq, notiqlik nazariyasi rivojlanganligini ko’rsatuvchi bir omildir.