O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Dori vositalar: 
Nomi 
Kiritish yo’li 
Chiqarilish shakli 
Etidronat-
Etidronate 
Ichish uchun 0,005 
g/kg 
0,2 va 0,4 g tutgan tabletkalar 
Pamidronat-
Pamidronate
Tomirga 0,015 g 
0,015 yoki 0,03g quruq 
modda tutgan flakon 
(kiritishdan oldin eritiladi) 
Alendronate- 
Alendronate
Ichish uchun 0,01 g 
0,01 g tutgan tabletkalar 

---

- 716 -
Podagrani davolash vositalari 
Podagra qonda peshob kislotasini miqdorini ortishida, bo’g’inlar va boshqa 
to’qimalarda uning mikrokristallarini to’planib, cho’kmaga tushishi, hamda peshob 
kislotasidan peshob yo’larida toshlarni hosil bo’lishida namoyon bo’ladi. Peshob 
kislotasi purin asoslarini almashinuvining oxirgi maxsulotdir, organizmdan buyrak 
orqali ajraladi. Buyrak koptokchalarida peshob kislotasi filtratsiyalanadi (tahminan 
qon zardobida miqdori 0,5 % ) buyrakning proksimal naychalarida ular amaliy 
jihatdan to’liq reabsorbtsiyalanadi. Ikkinchi bosqich proksimal naychalarda peshob 
kislotasini sekretsiyasidan va keyinchalik uni qayta faol reabsorbtsiyasidan ( 80%) 
iboratdir.
13.1-Rasm:
Siydik kislotani buyrakdan chiqarilish mexnizmi va urikozurik 
Susaytiruvchi ta’sir 
Siydik kislota 
Sulfinpirazon, 
Probenitsid, 
Etamid, 
Benzbromaron 

---

- 717 -
Sulfinpirazon trombositlar agregasiyasini kamaytiradi. Me’da- ichak traktidan 
yaxshi so’riladi. Ta’siri tahminan 10 s. Dori vosita va uning metabolitlari buyrak 
orqali ajraladi. Eng xos bo’lgan nojo’ya ta’siri ovqat hazm qilish trakti shilliq 
qavatiga salbiy ta’siridir (shu sababli dori vositani ovqat bilan birga qabul qilish 
kerak). Allergik reaktsiyalar, peshob yo’llarida tosh hosil bo’lishi mumkin. 
Kamdan kam hollarda qon hosil bo’lishini susaytiradi. Xuddi shunday urikozurik 
ta’sirga probenetsid va etamid ham egadirlar.Bundan tashqari ikkala dori vosita 
ham anturan kabi benzilpenitsillin va ko’pgina boshqa buyrak naychalarida 
sekretsiya yo’li bilan ajraladigan moddalarni ekskretsiyasini kamaytiradilar. 
Probenetsid benzoy kislotasining hosilasidir. Enteral yo’l bilan kiritilganda 
yaxshi so’riladi. Qon zardobida maksimal konsentratsiyasi o’rta xisobda 3 soatdan 
keyin yuzaga chiqadi. Ta’siri davomli ( t
1/2
=8-10 soat). Dori vositaning ko’p qismi 
qon zardobi oqsillari bilan bog’lanadi, u buyrak orqali asosan sekretsiya yo’li bilan 
ajraladi. Probenetsid ovqat hazm qilish trakti shilliq qavatini ta’sirlantirishi, terida 
allergikreaktsiyalar rivojlantirishi, buyrakda toshlar hosil qilish mumkin. 
Etamid ham benzoy kislotasining hosilasiga mansubdir. Tuzilishi bo’yicha 
probenetsidga o’xshash. Ichakdan yaxshi so’riladi. Bemorlar yaxshi qabul 
vositalar ta’sir qilish joyi. 1-Filtratsiya; 2,4-reabsorbsiya; 3-sekretsiya.
 
Podagrani davolashda qo’llaniladigan vositalar qatoriga qonda peshob kislotasi 
miqdorini kamaytiruvchi hamda yallig’lanishga qarshi vositalar kiradi. Qonda 
peshob kislotasi miqdorini ikki yo’l bilan kamaytirish mumkin. Peshob 
kislotasini ajralishini osonlashtiruvchi dori vositalarni 
urikozurik vositalar
deb 
ataladi. Ularga anturan, etamid, probenetsid, benzbromaronlar tegishli . Ularni 
podagrani oldini olish uchun qo’llaniladi 
Sulfinpirazon (anturan) pirazolin unumi bo’lib tuzilishi bo’yicha butadionga 
o’xshash. Katta dozalarda buyrakning proksimal naychalarida peshob 
kislotasining reabsorbtsiyasini susaytirib uni peshob tarkibida ajralishini 
oshiradi. Kichik dozalarda peshob kislotasining sekretsiyasini kamaytirib uni 
organizmda ushlanishiga olib keladi. Buyrak orqali benzilpenitsillinni ajralishini 
ham kamaytiradi. 

---

- 718 -
qiladilar. Dispeptik o’zgarishlar, peshobda uratlarni cho’kmaga tushishi va 
konkrementlar hosil bo’lishi mumkin.
Benzbromaron (normurat, xipurik) samarador urikozurik vositadir. U 
proksimal naychalarda peshob kislotasini reabsorbtsiyasini susaytiradi. Bundan 
tashqari purin asoslarini sintezini kamaytiradi va peshobdan siydik kislotasini 
so’rilishini kamaytiradi. Ovqat hazm qilish traktidan to’liq so’riladi. Bemorlar 
yaxshi qabul qiladilar. Ba’zi bemorlarda diareya va qichishadigan toshmalar 
kuzatiladi.
Podagraga qarshi dori sifatida ba’zan urodan qo’llaniladi. Ushbu murakkab 
(imperazin va litiy tuzlari) sochmaning tarkibiy qismlari peshob kislotasi bilan 
oson eruvchan birikmalar hosil qiladilar va bu organizmdan peshob kislotasini 
ajralishiga imkon beradi. 
Organizmda peshob kislotasining xosil bo’lishini susaytiruvchi vositalarga 
allo-purinol (milurit) mansubdir.U tuzilishi bo’yicha gipoksantinning analogidir. 
Organizmda alloksantinga aylanadi va u peshob kislotasi hosil bo’lishiga to’sqinlik 
qiladi, ammo faolligi bo’yicha allopurinoldan kuchsizroqdir. Ikkala birikmaning 
ta’sir mexanizmini ularni ksantinoksidaza faolligini susaytirishi va shu tufayli 
Allopurinol 
Alloksantin 
Purinlar 
Gipoksantin 
Ksantinoksidaza 
Ksantin 
Ksantinoksidaza 
Siydik kislota 
Susaytiruvchi ta’sir 

---

- 719 -
gipoksantin va ksantindan peshob kislotasini hosil bo’lishiga to’sqinlik qilishlari 
bilan tushuntiriladi . Allopurinol ta’sirida peshob bilan peshob kislotasi o’rniga 
oson eruvchan gipoksantin va ksantin ajraladi.
Allopurinol 
ichakdan 
tez so’riladi. Qon zardobida maksimal 
konsentratsiyasi 1-2 soat orasida kuzatiladi. Qon zardobida peshob kislotasining 
miqdori 7-10 kundan keyin normallashadi. Uni to’qimalarda to’planib qolgan 
cho’kmalarining so’rilib ketishi bir necha oylardan keyin kuzatiladi. Allopurinol va 
uning metabolitlari buyrak orqali ajraladi. Allopurinolni so’rilmagan 20 % ichak 
orqali ajraladi. Dori vositani bemorlar yaxshi qabul qilishadilar. Terida allergik 
reaktsiyalar, dispepsiya, podagrani kuchayishi mumkin, kamdan kam hollarda 
anemiya kuzatiladi.
Ko’rib chiqilgan podagrani davolash vositalari podagrani surunkali 
kechishida qo’llaniladi. Asosiy maqsad peshob kislotasi almashinuvini 
normallashtirish, xastalik xurujlarini oldini olishdan iborat. Peshob kislotasi 
tuzlarining mikrokristallarini (urat) biriktiruvchi to’qimalardagi cho’kmalariga 
nisbatan rivojlangan yallig’lanishdan iborat bo’lgan podagraning o’tkir xurujlarida 
yallig’lanishni va og’riqni bartaraf etuvchi yallig’lanishga qarshi vositalarni 
qo’llash lozim.Ushbu maqsadda glyukokortikoidlarni va nosteroid tuzilishga ega 
bo’lgan dori vositalarni (diklofenak natriy, butadion, indometatsin va boshqalar) 
qo’llash mumkin. Kolxitsin