O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

O‘t haydovchi vositalar
 
Safroning 
fiziologik ahamiyatlaridan biri uning tarkibidagi o‘t 
kislotalarining yog‘larini emulgatsiyalashtiruvchi xossasidir. Ma’lumki yog‘lar 
emulsiya holatidagini lipaza fermenti ta’sirida o‘zlashtiriladi va ichakdan 
so‘riladi. Safroning yetishmovchiligi 2 xil sabab bilan bo‘lishi mumkin: jigar 
hurujlarida o‘tni hosil bo‘lishini buzilishi yoki hosil bo‘lgan safroni ichakka 
oqib chiqishini buzilishi. Shunga asoslangan holda safro haydovchi vositalar 
ikki turga bo‘linadilar: 
1.
Safroni hosil bo‘lishini kuchaytiruvchi vositalar (xoleretika, xolesekretika, 
chole-o‘t, rheo-oqish). 
2.
Safroni ajralishini kuchaytiruvchi vositalar (xolagoga yoki xolikinetika-
chole-safro, ago-haydash). 
3.
Safroni hosil bo‘lishini kuchaytiruvchi vositalar (xoleretika) o‘z navbatida 
quyidagilarga bo‘linadi. 

O‘t kislotalari va ularning tuzlari: 
degidroxol kislota, xologon, 
degidroxolin
. 

Safro dori vositalari-”
xolenzim
” tabletkalari. 

O‘simliklardan tayyorlangan dori vositalar-
xolosas.

Sintetik dori vositalar-
oksafenamid 
Ushbu dori vositalarning barchasi safro hosil bo‘lishini kuchaytiradilar, 
ayniqsa o‘t kislotalari. 
Digidroxol kislota (Acidum dehydrocholicum -xologon, degidroxolin)- 
Jigar hujayralarining fiziologik ta’sirlantiruvchisi bo‘lib hisoblanadi. Peshob 
ajralishini ham kuchaytiradi. Safroni suyultiradi, safro yo‘llarida o‘tni yig‘ilib 
qolishiga, kristallanishiga yo‘l qo‘yilmaydi, ichak peristaltikasini kuchaytiradi. 
Xolangit, surunkali xoletsistitlar, gepatitlarda qo‘llaniladi. Davolash 2-4 hafta 
davom etadi. Jigarning o‘tkir distrofiyalarida, o‘t yo‘llarini konkrement yoki 
o‘simtalar bilan berkilib qolgan holatlarda qo‘llash mumkin emas.(obturatsion 
sariqlikda) 

---

- 503 -
Allaxol – tarkibida quritilgan safro, sarimsoqning quyuq ekstrakti, 
(krapiva) gazanda o‘tining quyuq ekstrakti, faollashtirilgan ko‘mirdan iborat 
bo‘lgan, usti qoplangan tabletkalar. Asosan gepatotsitlar faoliyatini kuchaytiradi, 
MITni sekretor va harakat faolligini oshiradi, ichakda chirish va achish 
jarayonlarini kamaytiradi. Ovqatdan keyin ichiladi. Davolash 3-4 hafta davom 
etadi.
Qo‘llanilishi: surunkali gepatit, xolangit, xoletsistit, ichak atoniyasi tufayli 
yuzaga kelgan qabziyatlarda. 
Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar: O‘tkir gepatitlar, jigar distrofiyalari 
va obturatsion sariqlikda
Noxush ta’siri: