O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

9.3.Safro chiqarish yo‘llaridagi toshlarni erituvchi vositalar 
(xoleolitiklar) 
Safro tarkibida ajralayotgan xolesterin erigan holda bo‘lishi, safro 
tarkibidagi safro kislotalari tuzlarining miqdoriga bog‘liq (xolesterin-holat 
koeffitsenti). Xolesterin miqdorini oshib ketishi yoki safro kislotalarini, safroda 
kamayib ketishi xolesterinni chiqishiga, kattagina toshlarni hosil bo‘lishiga olib 
keladi. Xenodezoksixol kislotasi jigarda xolesterin sintezlanishini va uni safro 
tarkibida ajralishini kamaytiradi. Natijada xolesterindan iborat toshlar asta sekin 
eriy boshladi. Ana shunday ta’sir etuvchi dori vositalarga xenodezoksixol va 
ursodezoksixol kislotalarining hosilalari kiradi.
Xenofalk
 
(Chenofalk) – tarkibida 250 mg. xen kislotasi (3-
α
,7- 
α 
degidroksi-5
-β
–xol kislotasi) bor. 
Asosan rentgen negativ (rentgentda ko‘rinmaydigan) tosh bo‘lgan safro 
tosh xastaligini davolashda qo‘llaniladi. Bunda o‘t pufagining funksiyasi yaxshi 
saqlangan bo‘lishi kerak. Semiz bemorlarda safro toshlarini eritish mushkulroq. 
Dori vositani davomli (3 oydan 2-3 yilgacha) va muntazam ichiladi. Toshlar erib 
bo‘lgandan keyin yana 2-3 oy dori vositani qabul qilish kerak.
Noxush ta’siri: diareya, qonda AlAT, AsAT fermentlari faolligini ortishi. 
Safro yo‘llarining yallig‘lanishi, umumiy safro yo‘lining qisman yoki 
butunlay berkilib qolgan holatlari, gepatitlar, enterit, enterokolit, gastritlar, 
buyrak yetishmovchiligining yuqori darajasi, homiladorlikda qo‘llash mumkin 
emas. 
Xenoxol
(
Chenocholum) – tarkibida qoramol safrosidan ajratilgan 
xenodezoksixol kislotasi bor. Dori vosita ta’sirida safro tarkibida safro 
kislotalari va litsitin miqdori ortadi. Jumladan, xenodezoksixol kislotasi 
ko‘payadi, dezoksixol kamayadi, xol kislotasi deyarli yo‘qoladi. Umuman 
olganda, safro tarkibida litsitinga nisbatan safro kislotalari miqdori ko‘proq 

---

- 507 -
ortadi. Xenoxol ichakdan to‘la so’rilib, jigarda glitsin va taurin aminokislotalari 
bilan konyugatsiyalanadi va shu holda yoki Na yoki K tuzi sifatida ichakga safro 
yo‘llari orqali tushadi. Ozgina qismi najas tarkibida ajraladi, ko‘p qismi qayta 
so’rilib jigarga tushadi. Dori vositaning ba’zi qismi ichakdagi bakteriyalar 
ta’sirida degidroksillanib litoxol kislotasiga aylanadi va qonga so’riladi 
(enterogepatik aylanish – sirkulyasiya). Kuniga 15-18 mg/kg dozani uchta 
qismga bo‘lib ichiladi (kechasi ko‘proq) davolash 6 oydan 1-2 yilgacha bo‘ladi. 
Ko‘rsatmalar, qarshi ko‘rsatmalar xuddi xenofalknikiga o‘xshash.
Ursofalk