O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

metoklopramid, sizaprid, domperidon
. Ular asosan me’dadan ovqat 
massasini evakuatsiyasi susayganda va gastroezofagal refleksda qo‘llaniladi. 
2.
Antikinetik 
vositalar 
(me’da 
motorikasini 
susaytiruvchilar): 
xolinoblakatorlar: m-xolinoblokatorlar, ganglioblokatorlar, buskopan, 
probantin, spazmolitiklar: papaverin, no - shpa
Qayt qildiruvchi va qayt qilishni to‘xtatuvchi vositalar
Qayt qilish (qusish) murakkab reflektor jarayon bo‘lib, uni amalga 
oshishida ko‘pgina guruh mushaklari qatnashadi (me’da, ingichka ichak, 
diafragma, qorin bo‘shlig‘i devori va boshqalar). Qayt qilish markazi har xil 
ta’sirotlar natijasida qo‘zg‘alganda qusish rivojlanadi. Masalan: jirkanch 
ko‘rinish, hid, ta’m. Bundan tashqari vestibulyar apparatni ta’sirlanishi yoki turli 
xil introretseptorlarlarni qo‘zg‘alishi ham qayt qilishni rivojlantiradi. Bosh 
miyaning IV qorinchasi tubida maxsus xemoretseptorli zona bo’lib, boshlovchi 
zona (trigger zone) deb ataladi (5.-rasm). Ushbu zona qayt qilish markazi bilan 
bog’langan bo‘lib, uning qo‘zg‘alishi qayt qilishni boshlanishiga sabab bo‘ladi. 
Tigger zona neyronlarida dofamin D
2
-retseptori, serotonin 5HT
3
-retseptori va 
M
1
- xolinoretseptorlardan joylashgan. Ko‘pincha qayt qildiruvchi moddalar, ana 

---

- 497 -
shu retseptorlarni qo‘zg‘atib, bevosita yoki reflektor yo‘l bilan qusishga olib 
keladilar. Apomorfin gidroxlorid
 
– trigger zonadagi dofamin retseptorlarini 
qo‘zg‘atadi. 
Ta’sir mexanizmiga ko‘ra qayt qildiruvchi vositalar ikki guruhga 
bo‘linadilar:
1.
Qusish markazi yoki uni ishga soluvchi trigger sohasini bevosita 
qo‘zg‘atuvchi vositalar 
apomorfin gidroxlorid
. 
2.
Bilvosita yoki reflektor yo‘l bilan qayt qildiruvchi vositalar