|
Ingalyatsion narkoz vositalari
Ftorotan-
Phthorothanum
3-4 % narkozni hosil
qilishda;
0.5-2% xirurgik
Flakon-50ml
- 281 -
operatsiyada narkozni
saqlashda
Sevofluran-
Sevoflurane
8 %narkozni hosil qilishda;
0.5-2% xirurgik
operatsiyada narkozni
saqlashda
Flakon-100 va 250 ml
Azot (I) oksid –
Nitrogenium
oxydulatum-
70-80 hajm %
Metall ballonlar
Ksenon-
Xenon
60-80 hajm %
Metall ballonlar
Noingalyatsion narkoz vositalari
Propanidid —
Propanidid
v/i 0,005-0,01 g/kg
Ampula 10 ml 5
%
li eritma
Propofol-
Propofol
v/i 4-12 mg/kg 1soatda
1% suvli (izotonik) emulsiya
20ml li ampulalarda
Tiopental-natriy -
Thiopentalum-natrium
v/i 0.4-0.6 g
Flakon 0,5 va 1 g
Natriy oksibutirat
Natri oxybutyras
v/i 0,07-0,12 g/kg;
Ichishga 0,1-0,2 g/kg
Kukun; ampula 10 ml
20%
li eritma;
5%
sirop flakonda
400 ml
Ketamin gidroxlorid –
Ketamini
hydrochloridum
m/o 0,006 g/kg; v/i 0.002
g/kg
Flakon 20 ml (1 ml 0,05 g
dori vosita bilan birga);
ampula 2,5 va 10 ml 5% li
eritma
Etil spirti
Etil spirti rangsiz, oson alangalanadigan, o‘ziga xos hidli, yengil suyuqlik.
Tibbiyot amaliyotida asosan antiseptik vosita sifatida qo‘llaniladi. Lekin spirtli
ichimliklarni hayotda qo‘llanilishi uni organizmga ta’sirini (rezorbtiv) chuqur
bilishni taqozo qiladi.
- 282 -
Etil spirti MNSga umumiy susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi (narkotik ta’sir
turi). Och qoringa ichilgan spirt tez so‘riladi. (20 % me’dada, qolgani ichakda).
Ovqat mahsulotlari, yog‘ va uglevodlar spirtni so‘rilishini susaytiradilar. Lekin
spirtning juda oz miqdorini ham miyaning po‘stloq qismida tormozlanish
jarayonini susaytiradi va shuning natijasida soxta qo‘zg‘alish yuzaga chiqadi
(qo‘zg‘alish davri-mast bo‘lish). Bundan insonlarning o‘ziga nisbatan tanqidiy
qarashi kamayadi, yoki umuman yo‘qoladi, his-hayajon va harakat kuchayadi,
fikrlash va xotira keskin susayadi.
Alkagol ta’sirining boshida analgeziya chaqiradi. Lekin alkogolning
qondagi miqdori ortishi bilan uzoq davom etuvchi qo‘zg‘alish davri yuzaga
chiqadi, undan keyin jarrohlik davri boshlanadi. Bunda MNSning faolligi,
harakatni boshqarish keskin kamayadi. Es-xush chalkashadi keyin butunlay
yo‘qoladi.
Alkogolning narkotik ta’sir kengligi juda tor bo‘lganligidan jarrohlik
davri tez agonal davriga o‘tadi: nafas va qon aylanish markazlarning falajlanish
belgilari yuzaga chiqadi, nafas olish qiyinlashadi, qon bosimi pasayadi.
Keyinchalik bu markazlarning faoliyati to‘xtaydi. Shu sababli alkogol narkoz
chaqirish uchun qo‘llanilmaydi.
Alkogol ta’sirida teri tomirlari kengayadi va issiqlikni ajratish (tarqatish)
kuchayadi (bemor qizib ketganga o‘xshaydi) va tana harorati pasayadi (sovuq
kunda muzlab qolish alkogol ichgan odamlarda tezroq bo‘ladi).
Alkogolning mahalliy ta’siri uning konsentratsiyasiga bog‘liq: 40%
mahalliy tomirlarni kengaytirib giperemiya chaqiradi, 95%-burushtiradi (jarroh)
qo‘lini ishlov berishda (antiseptik sifatida) qo‘llaniladi. Kesuvchi asboblarni
dezinfeksiyalashda ham foydalaniladi.
Organizmda alkogolning 90% suv va CO
2
ga parchalanadi, bunda katta
miqdorda energiya ajraladi (7,1 kkal/g). Bu uglevod parchalanishidan ko‘proq
va yog‘lar parchalanishiga teng keladi. Lekin hosil bo‘lgan quvvat to‘planmaydi
(zaxira qilinmaydi) va u organizimdan bekorga ajraladi. O‘zgarmagan alkogol
- 283 -
o‘pka orqali, peshob va ter tarkibida ajraladi. Gipofizdan antidiuretik gormonni
ishlab chiqarishni susaytirganligi sababidan alkogol peshob ajralishini oshiradi.
MIT a’zolariga ham kuchli ta’sir etib, (ruhiy, reflektor va bevosita) me’da
shirasini ishlab chiqarishini oshiradi. Lekin alkogolning konsentratsiyasi 20%
dan ortgandan keyin shira tarkibida xlorid kislotasini va pepsinni ishlab
chiqarish susayadi, ovqat hazm qilish buziladi. Bundan tashqari oshqozon
xarakati keskin kamayadi, 12 barmoqli ichakka ochiladigan qism mushaklari
tirishadi (spazm).
Alkogol ozuqa va plastik material bo‘lib xizmat qilmaydi va shu bilan bir
qatorda zaharli bo‘lganligidan organizmga faqat zarar etkazadi. Davomli ichilsa,
unga o‘rganish va qaramlik (ruhiy va jismoniy) rivojlanadi.
Agar qonda alkogolning miqdori 300-400 mg% etsa o‘tkir zaharlanish
kuzatiladi, 500-800 mg% bo‘lganda inson halok bo‘ladi. Mast bo‘lgan odamda
spirtning qondagi miqdori 100-200 mg% bo‘ladi. O‘tkir zaharlanishni davolash
uchun oshqozon yuviladi, analeptiklar, kislorod kiritiladi. Og‘ir hollarda
gemodializ va simptomatik davolash o‘tkaziladi.
Alkogolizm-bu spirt bilan surunkali zaharlanishdir. Bundan MNS
funksional holati keskin buziladi. Odamning aqliy mehnat qobiliyati, xotirasi,
fikrlash qobiliyatlari susayib, ruhiy o‘zgarshlar yuzaga chiqadi (Korsakov
psixozi, belaya goryachka-oq istmalash). Bundan tashqari polinevrit, surunkali
gastrit, surunkali gepatit, sirroz, yurak va buyrakning yog‘li distrofiyasi
rivojlanadi. Alkogolizmda insonning ruhiy va jismoniy emirilishi rivojlanadi.
Uning birinchi belgisi rashk bo‘lib, oilaning buzilishiga sabab bo‘ladi. Davolash
statsionarlarda olib boriladi. Alkogolizmni davolashda asosiy preparatlardan biri
teturam(antabus disulfiram) hisoblanadi. Dori vositasi biroz miqdor etil spirti
bilan qo’shib beriladi. U aldegiddegidrodenazani faoliyatini susaytiradi va
qonda atsetaldegid miqdori ko’payadi natijada u qusish markazini qo’zg’atadi va
bemorni ko‘ngli aynab, davomli qayt qiladi. Bu bir necha marta takrorlansa,
shartli refleks paydo bo‘ladi va bemor aroq hidi kelsa qusadi.. Teturam (antabus)
- 284 -
etil spirtini atsetaldegid hosil bo‘lish bosqichida to‘xtatagani uchun u yig‘ilib-
zaharlanishga olib keladi: o‘lim havfi, yurakda og‘riq, nafas siqish, qon
bosimining pasayishi, kuchli terlash, qusish, kuchli bezovtalanish kuzatiladi.
Teturamni 50 yoshdan oshgan, yurak qon-tomir xastaliklarida , jigar va buyrak
patologiyalarida qo’llash tavsiya etilmaydi.
Espiral -(ratoder)-teturamning davomli ta’sir etuvchi shakli bo‘lib, teri
ostiga tikib (implantatsiya) qo‘yiladi.
Ba’zida alkogolizmda markaziy qustiruvchi ta’sirga ega apomorfin (u
ham etil spirti bilan birga beriladi) qo’llaniladi.
Bundan tashqari alkogolizmni davolashda opioid analgetik antagonisti
naltroksendan keng foydalaniladi. Psixotrop vositalar ham alkogolizmda
samarali ta’sirga ega.
Afsuski, alkogolizmni davolashda har tomonlama samarali vosita yo‘q.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
