O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Noingalyatsion narkoz vositalari 
Bu guruh vositalarini venaga tomchilab kiritiladi. Noingalyatsion yo‘l 
bilan chaqirilgan narkoz ingalyatsion yo‘l bilan chaqiriladigan narkozga 
nisbatan bir qator ustunliklarga ega: 
-
amalga oshirilishi murakkab emas (narkoz apparatlari, intubatsiya kerak 
emas). 
-
narkozning qo‘zg‘alish bosqichi rivojlanmaydi. 
-
narkotik moddaning qondagi miqdorini aniq belgilash mumkin, lekin bu yo‘l 
bilan chaqirilgan narkozni boshqarish qiyin, chunki tomirga kiritilgan 
moddalar buyrak orqali ajraladi va uni tezlashtirish oson emas. Shuning 
uchun noingalyatsion narkoz uchun qo‘llaniladigan vositalar organizmda tez 
parchalanadigan yoki tez eliminatsiyalanadigan bo‘lishlari kerak, chunki 
faqat shu yo‘l bilan narkotik moddaning qondagi konsentratsiyasini va 
binobarin narkoz chuqurligini tez pasaytirish mumkin.
Noingalyatsion narkoz vositalari ta’sir davomligiga qarab quyidagi 
guruhlarga bo‘linadilar:
-
qisqa muddatli (15 daqiqagacha)-propanidid, ketamin. 
-
o‘rtacha muddatli (20-50 daqiqa)-tiopental-Na, predion. 
-
uzoq muddatli (60 daq.va undan uzoq)-oksibutirat natriy. 
Propanidid –
tomirga kiritilgach, narkoz tez (30-40 sek) rivojlanadi. 
Qo‘zg‘alish bosqichi bo‘lmaydi. Jarrohlik narkoz davri 3-5 min davom etadi. 
Xolinesteraza ta’sirida tez gidrolizlanadi. Narkozning jarrohlik davri tugagach 
2-3 daqiqadan so‘ng bemorni es-xushi joyiga keladi, yana 20-30 daqiqadan 
keyin bemorning psixomator funksiyalari butunlay tiklanadi.

---

- 278 -
Qo‘llanilishi: kirish narkozi uchun, qisqa muddatli operatsiyalarda 
chiqqan va singan suyaklarni o‘z joyiga joylashtirishda, bronxografiya, katetr 
kirgizishda, choklar ipini olishda, biopsiya,bronxoskopiya va boshqalar. 
Noxush ta’sirlari: narkoz boshlanishida mushaklarning tirishishi, qisqa 
muddatli apnoe giperventilyatsiya, taxikardiya, qon bosimini pasayishi, xiqchoq 
tutishi, terlash, tomir yo‘lining qizarishi og‘rishi, tromblar hosil bo‘lishi.
Shoklarda, jigarning xastaliklarda, buyrak yetishmovchiligida, yurak-
tomir yetishmovchiligida, qon bosimi ortgan hollarda qo‘llash mumkin emas.